euskalduntzea

Identitateaz

Joxe Manuel Odriozolak EITBko Kalakan saioan esandakoak zehazteko asmoz artikulu berria zabaldu du zenbait hedabidetan, Erdi esanak osatze aldera. Duela hilabete identitatearen gaiaz hausnarketa plazaratu zuen Hizkuntzak berezkoa du identitatea artikuluan, hemen ere jardun genuen hartaz.

Gaiak gurean eduki dezakeen pisuari neurria hartu nahian, Nekane Arratibelek egin zuen tesiaren laburpen honetan (Euskonews & Media) aipu hau aurkitu dut:

1) badaude sujetuarengan garrantzitsuak diren zenbait aspektu (jaioterria, gurasoen lehen hizkuntza eta sujetuaren gertuko sareak duen euskara ezagutza maila) hauek sujetu horren sare soziala baimentzen dutelarik, hau da, sujetuak gertuko nahiz urrutiko sarean eta norbanako erabilpenetan egiten duen euskara erabilpen maila aurrez aipatu ditugun aspektuek markatua dago;

2) sare honek, aldi berean, sujetuarengan gertatuko diren azpiprozesu psikosozialetan eragingo du, eta sarearen arabera, identitate bat, jarrera jakin batzuk eta orientazio motibazional jakin bat garatuko dira. Horrela, zenbat eta euskara ezagutza handiagoa izan sujetuaren sarean eta ondorioz erabilpen handiagoa egin, sujetuak identitate euskaldunagoa garatuko du, euskaldunekiko jarrera positiboagoa eta orientazio motibazional integratzaileagoa izango ditu.

Identitatea landu beharreko faktore modura aurkezten zaigu nonbait. Geure helburu-edukien artean txertatu behar ote dugu? Ala sare sozialetan ipini behar dugu indarra?

Sagrario Aleman euskaltzain oso izateko hautagai

Sagrario Aleman eta Joseba Lakarra euskaltzain oso izateko hautagaiak. [Sareko Argia]

Euskaltzaindian hutsarte pare bat daudela, haiek betetzeko bi hautagai proposatu dira: Sagrario Aleman eta Joseba Lakarra. Bakoitzaren merezimenduez ez dugu jardungo, baina aipagarria iruditu zait Sagrariori aitortu zaizkion merituen artean hau aurkitzea:

Nafarroako alfabetatze eta euskalduntze mugimenduan ezinbesteko erreferentzia da. 1972an hasi zen helduen euskalduntzean. 1981-82 ikasturtetik aurrera Arturo Campion euskaltegian dihardu; zuzendari da 1982. urtez geroztik. Bestalde, mintegi ugaritan ibili da irakasle, besteak beste soziolinguistika, didaktika eta gramatikari buruzkoetan.

Euskaltzain asko ibili dira irakasle helduen euskalduntze-alfabetatzean, AEK bera ere, Euskaltzaindiaren magalean sortu zen. Hala ere, ez dakit orain arte merituen zerrendan hainbesteko pisurik eman zaion langintza honetan egindakoari.

Balantzei tiraka

Aizu!ko elkarrizketa dela eta blogorreari eman nion kantxa eta Karrajuaren sasi-balantzea egin nuen lehengoan. Handik gutxira, berriz, sarean hausnarketa horretan jarraitzeko motiboa eman didaten hiru mezu irakurri ditut. Hona hemen mezuon aipua norberarenak gehituta:

Komunitate izpiritua

IKTeroen blogean bigarren urteurrena ospatzearekin batera balantze gazi-geza egin zuten Bi urte betetzen ditugu gaur mezuan. Kezkatuta egoteko motibo pare bat aipatu dituzte, eta gurera ekarri nahi nuke gogoeta, pasarte honetan esandakoak gehien bat:

Halere, eta Sareko Argia saria jaso genuen egunean esan nuen bezala, faltan botatzen dut komunitate ispiritua. Faltan botatzen ditut hausnarketa sakonak (aurrean ditugun erronkei aurre egiteko ideiak, proposamenak…), faltan botatzen ditut eztabaidak (nork ezagutzen ditu hiruzpalau iruzkin baino gehiago dituen irakaskuntzari buruzko artikulurik?), faltan botatzen ditut komunitatearen mesedean sorturiko proiektuak (HeziTop bezalakoak, adibidez), faltan botatzen dut… Euskal Herriko hezkuntza sistemarekiko identifikazioa eta atxikimendua. Zoritxarrez, interneten ere, oraindik hezkuntza sistema zatikatua bizi dugula iruditzen zait. Sare publikoak alde batetik, ikastolok bestetik, kristau eskolak euren aldetik, Lanbide Heziketakoek ere berdin… Nork ezagutzen ditu irakaskuntza mundutik bertatik, komunitatearen mesedean (komunitatea esaten dudanean, komunitate osoaz ari naiz, berezitasunik gabe) aurrera eramandako proiektuak? HeziTop-en atzean dagoen filosofia bultzatzen duen besterik ba ote dago? Mila aldiz esandako gauzak direla badakit eta, agian, norbaitek inozokeriak direla pentsa dezake, ez dakit. Internet, gaur egun bizi dugun fragmentazio hau gainditzeko tresna paregabea dela sinesten dut; gurea baino handiagoak diren beste komunitateetan aspaldi jabetu ziren honetaz, euren mesederako, noski.

Euskal Herrian hezkuntzaren mundua eta euskaltegien mundua bat ez diren arren, eta haien artean harreman handirik ez dagoen arren, IKTeroen sensatzio hori berori daukat neuk ere, hausnarketa, kohesioa eta komunikazioa ez dira asko ikusten gurean, publikoan behintzat. Atomizazioa eta zatiketa guk ere ohikoak ditugula uste dut. Han eskola sareak, hemen euskaltegien sareak, euskaltegiak eurak, administrazioa,... Horri gehituko nioke konpententzia eta mesfidantza ikutua.

Hezkuntza sistemarekiko atxikimendua eta identifikazioa dioten lekuan berriz, berdin esango nuke helduen euskalduntze-alfabetatzeari dagokionez, entusiasmo falta, helduen hizkuntza-irakasleen status laboral-sozialak areagotuta.

Ondorioak, komunikazio gutxi, ideia berriak ez dira martxan jartzen edo ez dira garatzen, "elite" bati egiten zaio kasu maila teorikoan, baina komunikazio eta hartu-eman gutxi egonda, sektorearen garapena geldoa eta astuna da, honek ere, jakina, ez du irakaslea asko motibatzen.

Patenteak eta eliteak

Bigarren gogoeta-iturria Julen Iturbe-Ormaetxeren Consultoria artesana en red blogeko mezu honetatik hartu dut: ¿Es posible una wikipedia de empresa?. Julen enpresa munduan dabilen kontsultorea da, blogari ekina, eta mezu honetan bezala beste edozeinetatik hartu daitezke ideiak eta hausnarketarako abiapuntuak. Gurean azkenengo urteotan enpresa munduari begira jarri gara kudeaketa kontuetan: kalitatea, prozesuak,... Ez zaigu gustatzen enpresak garela aitortzea, seguruenik enpresaren ideia klasikoak uxatuta, baina onartu egin beharko da profesional batzuek zerbitzua eskaintzen duten erakundeak enpresatik uste baino gehiago daukala. Julenen baieztapen (ironiko) pare bati buelta:

La empresa sufre de patentitis, quiere hacer negocio con lo que considera su conocimiento explícito.

Gure euskaltegietan ezagutza handia dago, pertsonengan gehien bat, baina ez dakit zergatik, uste izaten dugu erakundearen balioa saldu ahal dituen dokumentuetan dagoela: materialak, programak,... Patentepean eduki, edo bestela gordeta, inork ikusi ez dezan. Oraindik uste dugu geure balioa materialetan dagoela, eta digitalizazioaren era honetan dokumentatuta dagoenaren ibilia ia kontrolaezina da, "konpetentziaren" eskuetara erraz asko heldu daiteke alegia, baina ez dirudi horretan konturatu nahi dugunik. Software librearen mundutik etorri zen aspaldi edukien ikuspegi berria, zabalduz gero, egiten duguna ezagutarazi eta hobetzeko aukera ematen dugu, eta norberak daukan altxorrik handiena ez da eduki hori, eduki hori kudeatzen eta egokitzen duten pertsonak baino, eta pertsonak garatzeko tresnetariko bat komunikazioa da, ez giltzapeko karpetak.

La empresa ha endiosado el saber experto frente al saber profano. Su wikipedia carecería del 80% de lo que sus personas saben, simplemente porque cree que no es relevante.

Jolausek lehengo mezuari egin zion komentarioan agertzen zituen kezketako bati erantzuteko klabea dago hemen nire ustez. "Elitea" dago alde batetik (teknikariak-didaktikariak-adituak), "tropa" bestetik. Eta tropa hori ez da ziur sentitzen bere ekarpenak egiteko orduan, norbaiten bedeinkapena barik. Elite hori, bestalde, ez da erraz plazara agertzen, eta agertzen denean formalitate handiarekin (ahoz edo idatziz), kanal gutxi eta zailak. Norberaren ekarpenekin osatutako ezagutzak zaila dauka horrela aurrera egitea.

Auzoko lapikoa

Hirugarrena ELEren mundu paralelotik dator, gaztelania helduei irakasten dietenen mundutik. Mundu horretan blogosfera interesgarria dabilela aitortu dut behin baino gehiagotan, eta harritu egin naiz Makel.ele blogean irakurri dudan honekin: La botella medio vacía. Blogosfera horrek espero zena ez duela betetzen sentitzen hasi dira batzuk, guretik ikusita inbidia emateko motibo gehiago, baina tira. Balantze horretan arrazoi bat:

una cosa que me llama particularmente la atención es lo poco que los profesores y jefes de estudios que trabajan en el Instituto Cervantes hacen uso de las herramientas 2.0..

Eliteen asuntu horrekin berriro. Ez dut parekatze erraza egingo eta ez dut esango HABEko jendeak web2.0 zer gutxi erabiltzen duen (egia bada ere), oro har, gure sektoreko aditu-didaktikari-teknikariok zer gutxi erabiltzen dugun baino. Tropak erabiltzea nahi genuke, baina honetan lidergoa erakutsi beharko luketenak (aurrekoan aipatu duguna egia bada) ez dira komunikazioan aitzindariak izaten. Akademizismo gehiegi? Ez dakigu maila jaisten? Ala botatzen duguna ez zaio inori interesatzen? Edo ez dakigu interesgarri egiten?

Mezu horretako iruzkin bateko aipuarekin amaituko dut:

Quizá es que faltan herramientas comunes, plataformas que agrupen, “webrings” los llamaría Francisco Herrera (es una palabra que me encanta, tan retro…). Supongo que si la gente se mete como loca en cosas tan casposas1.0 como las listas de distribución es porque se siente en compañía…

Web2.0 honetan itxurarekin geratu gara sarri, ondo mamitu barik atzetik teknologia kontuak baino gehiago daudela. Denok blogari jartzeak ez digu ezer konponduko blog edo dena delako horien artean hartu-eman minimoa bermatzen ez bada, Jolausek aipatzen duen komunitate-izpiritu hori eraikitzen ez bada alegia. Sare sozial kontzeptua da nire ustez giltzarria, ez blog, wiki, tag, LMS eta enparauen parafernalia terminologikoa. Gune kolaboratiboak eta motibagarriak eraikitzeko ahalegina egin beharko genuke, zerbait aportatzen dutenak eta besteekiko harremana erraza egiten dutenak. Aukerak: blog kolektiboak, metablogak,..akaso. Edozelan ere, saltsa dabilen edozer.

Klase-cross

ELEren munduan (Enseñanza de/Español como Lengua Extranjera) aspaldian komentatu dut blogosfera interesgarria dabilela. Gaur El blog de mr1b3l izenekoan klasea tabernan ematen duen irakaslearen mezu hau irakurri dut: Extraños lugares donde impartir clase... Un bar. Komentarioetan ere halako esperientziaren baten berri eman da.

Tabernako bazter batean, ikasleak joan eta etorri, asistentzia desberdina, berbaroa, halamoduzko arbela eta mahaia,... Pentsatzen hasita, ez zaizkit hain bitxiak egiten haietariko kontu batzuk, norbera ere halako klase-crossa eginda:

• Eskola aurreko ikasgela batean, aulki eta mahai liliputiarrekin.
• Lantegi bateko erretzaileen gelan, smoking room horietako batean.
• Txoko (gastronomiko) batean.
• Museoa izan zitekeen bulego batean (laupabost koadro orijinal horman, eta ez edonorenak)
• Kalean bertan, erreibindikazioa edo, beste barik, eguraldia medio. Halakoetan igartzen da bereziki ingurunearen eragina: hurreratzen den kuriosoa/kaparra, arreta galtzeko motiboen eraso etengabea, ...eta, jakina, ondotik pasatzen direnen begiraden aurreko lotsa.

Ez ditut barnetegietakoak edo klasetik kanpoko "ekintzetakoak" zerrendatuko. Horrek soka luzeagoa ekarriko luke. Galdera bi plazaratu nahi nituzke beste barik:

• Eskola emateko ingurune perfektua behar da ezinbestean, ala ingurune horretara egokitzeko abilidadea eduki behar dugu? Hau da, eskola bere kontestu fisiko idealetik kanpo bideraezina da? Ala etekina atera dakioke?
• Zeuek ere edukiko duzue halako esperientziaren bat, ezta? Konta ezazue mesedez, seguru gurean ere zer kontatu asko daukagula, elkarrekin barre apur bat egitearren sikieran. Animoa!

Eguneraketa:

Aipatu dugun mezuaren iruzkinen artean ikasteko era berria eskaintzen duen enpresaren berri eman du batek: Languages out there dauka izena, eta halako zerbait proposatzen du:

Saio bakoitzean gramatika eta hiztegi nozio batzuk ikasi eta gelan praktikatzen dituzu. Ondoren hirira joango zara irakaslearekin ikasi duzun hori benetako bizimoduan eta benetako egoeretan erabiltzera.

 Ez dakit zergatik, baina guretik ikusita ez nuke esango hain berritzailea denik, ezta?

Dendariak eta ostalariak

HABEren webgunean ostalaritzako langileentzat eta dendarientzat ikastaro bereziak antolatzeko prozedurak eta arauak argitaratu dira.

Euskaltegiek nahiz udalek egin dezakete eskaria, eta baldintzen artean Dendaketan eta Ostalaritza ikasmaterialak erabiltzea dago, berauek ikastaroaren ardatz gisa erabili behar dira hain zuzen ere.

• Dendaketan - Dendarientzako ikastaroen antolaketa
• Ostalaritzako langileentzako ikastaroen antolaketa

Erabilera, zer erabilera?

Erabilera berba gero eta gehiago erabiltzen dugu ahotan. HEOKen zorioneko paradigma aldaketan ezagutzatik erabilerara aldarrikatzen zen. Gaur egun euskalduntzeaz han eta hemen esan-idazten direnetan sarri agertzen da erabilera sustatzearen lelo hori. Eta ez nago seguru benetan zer aldarrikatzen ari garen.

Azken Hizpiden Josu Perales saiatu da ingurune naturalaren abantailak eta desbantailak aztertzen. Irakurri ostean, esango nuke ingurune naturalean murgiltzearen alde ez dagoela froga definitiborik, baina are gutxiago kontrakoa frogatzen duenik. Halako sinesmena daukagu, eta xede-hizkuntzan murgiltzea eta hura praktikatzea komenigarritik haragokoak diren jarduerak dira duda barik. Labur esanda, hizkuntza erabiltzea ikasteko ezinbesteko baldintza dugu.

Konturatuta gaude horretaz aspaldian, eta aspalditik ingurune naturala hurbil edo eraz ez daukagula, ikasgelaren inguruan bertan atondu ditugu erabilera-jarduerak (mintza-praktika, irakurgaiak, ikus-entzungaiak...). Areago, azken joera metodologikoek (AOI kasu) erabilera egiten dute ardatza eskola-jarduera planifikatzeko orduan. Atazaren kontzeptua ondo mamitu badut, esango nuke gehien bat hizkuntzaren "benetako" erabilera eskatzen duen zer egina dela. Esanahian fokalizatu lehenengo gero formaz jarduteko.

Horrez gain, indarra hartzen dabiltza azkenotan eskolaren jarduerarekin zuzenean lotu gabeko erabilera-jarduerak, euskaltegietako aktibitate soziokultural osagarrietatik hasita mintzalagun moduko ekimenetara.

Gauza hauen guztien balio pedagogikoa ez da dudan jartzekoa izango seguruenik. Hizkuntza hobeto menperatzen, ezagutzen eta sentitzen laguntzen dute, baina bada helduen euskalduntzeak daukan beste dimentsio bat, hizkuntza normalizatzen ari gara geu ere. Hizkuntza minorizatuaren normalizazioak erabilera esparruak eta ohiturak sustatzea eskatzen du, baina ez helburu pedagogiko hutsarekin, hau da, gure kasuan erabilera ez da soilik ikas-prozesuaren indargarri, hizkuntza-ohiturak arlo desberdinetako funtzio sozialetan sustatu edo eraldatu nahi dira bada.

Hori horrela bada, ondorio batzuk bururatzen zaizkit boteprontoan:

• Erabilera sustatzea ez da (soilik) ikaslearentzat erabilera esparruak sortzea, euskara erabiltzen den harreman-sareak, lekuak, uneak eta kanalak sustatzea baino. Honek euskaldun guztiok inplikatzen gaitu, ez trenera igo den azkena soilik, ze, erabilera esparruak denontzat dira urri.
• Ikasleentzat praktika jarduerak eta guneak sortzea pedagogikoki ez ezik, sozialki ere onuragarria da oso, baina hortik aurrera jotzen ez bada, inora ez doan kaleak eraikitzeko arriskua dagoelakoan nago. Euskararen inguruan sortutako sareak dira, eta sareok beste zerbaitekin elikatzen ez badira, zaila dute biziraupen soziala.
• Nik neuk, zuetariko askok bezala, ikasle askorekin egin dut lan, haietatik batzuk, ez nahi genukeen beste, behar den moduko hiztunak izatera heldu dira, hau da, "ikasi dute" euskara, baina azken horietatik gutxi dira euren bizimoduaren arloren batean (afektiboa, profesionala, soziokulturala, ...) euskarazko erabilera esparruak ezarri dituztenak (edozelako motibazioarekin ere). Batzuek euskaltegira bueltan etorrita edo praktika-jardueretan sartuta lortu dute zerbait, baina susmoa daukat esparru horiek bestelako elikadurarik gabe nekez iraungo dutela luzaroan.
• Erabileraz dihardugunean bi dimentsio ditugu: pedagogikoa eta soziala. Gure kasuan bigarrenari pisua eman behar diogu hizkuntzaren biziraupenari eutsiko badiogu, eta hori ez da euskaltegiaren ardura soilik, ezta euskaltegiak inori pelota pasatzeko aitzakia ere, interesa daukagun norbanako zein erakundeen artean normalizaziorako lan koordinatu eta mailakatuaren katebegietako bat baino.

Norberaren burutik pasatzen dira horrelakoak sarri, inor konbentzitzeko barik, hor daukazue osatzeko, hankaz gora ipintzeko, egurra emateko, luzatzeko, laburtzeko eta, gehien bat, guztion artean ondorioren batera heltzeko.

Berrian berri

Gaurko Berria (07/03/01) irakurtzen hasi eta geurearen inguruko kontu batzuk topatu ditut. Hausnarketako kontuak.

Xabier Etxaniz Rojok Maratila zutabean Isabel Celaa sozialistak EAEko hezkuntza sistemaz egin dituen adierazpen-proposamenak ironiaren galbahetik pasatu ditu Enseñame the way, Ixabel artikuluan. Euskara, gaztelania eta ingelesa lantzen dituen sistema eskatuta, hau izan da Xabierren ondorioa:

Bale, arrazoi duzue. Orain artekoari ironia esan dakioke. Ez, ordea, hatzak minduta neuzkalako kontuari. Egia da, egia denez, txalo zaparrada jo nuela berria irakurritakoan, eta ez da gutxiagorako, proposamen honekin euskaltegietako irakasleok betiko izango baitugu lana ziurtatuta.

Hurrengoa orrialde batzuk atzerago, IKAren iragarkia: "Euskara irakasleak behar ditugu". Ez dut uste IKA pertsonal faltan dagoen bakarra denik, kontua ez da erraz plazaratzen, baina eskaerari erantzuteko zer arazo dauden esaten hasteko sasoia ez ote den nago: euskaltegiko irakasleen lan-baldintzak, errekonozimendu soziala eta garapen profesionalerako aukerak tartean.

Lana ez zaigu faltako akaso, baina eskolak ez duela euskalduntzen, euskaltegiak bermea emateko moduan gaude?

Hirugarrena Zuzendariari sailean, gutunen artean alegia. Nor da Mikel Urdangarin? izenburua ekarri du batek. Gramatika irakasten dela, baina euskara ikasleek gure kulturaren berri ez dakitela. Ez dut kontrakorik esango, eduki soziokulturalez egin da berba azken urteotan han eta hemen, curriculumetan ere bai, baina orain arte ez dut edukion garapen seriorik ezagutu. Kulturaren dibulgazioa eta, oro har, hizkuntzaren inguruan dabilen mundua ezagutzea hizkuntza ikastearen ezinbesteko osagaia izan behar du duda gutxi daude, hala ere, zein izan behar dugu helburua? Mikel Urdangarin norberari bezala gustatzea, ala Mikel Urdangarinen kantuez ikasleari bere iritzia egiteko baliabideak eta aukerak ematea? Euskaldun guztiei ez zaie euskaraz egiten den guztia gustatzen eta ikasleari ere ez dio zertan gustatu. Areago, ezagutu ditut kasuak, landuaren landuaz eta ipiniaren ipiniaz, irakasle "dibulgatiboren" batek ikasleak kantari, idazle edo bertsolariren bati tirria hartzea lortu dutenak.

Gure kultur produkzioak, dituen bertute guztiak dituela (eta ez dut nik esango bertuterik ez daukanik inondik ere), munduko produkzio guztien modura, ez du zertan izan denon gustuko. Hori bai, ia edonork topatu dezake gustuko zerbait seguruenik, gustuei erreparatzea da kontua.

Getxoko Udalean bi trebatzaile euskara afinatzen [Unai Brea]

Getxoko Udalean bi trebatzaile euskara afinatzen [Unai Brea] - Administrazioko langileentzat, izan  euskaltegitik datozenentzat ala euskara etxetik dakartenentzat, arazoa izaten da lanpostuan euskaraz jarduteko ezagupide nahikorik eza. Hizkuntza jakiteak ez du ziurtatzen administrazioko hizkuntza menperatzea. Horri aurre egiteko, urteak dira Gipuzkoan euskara trebatzailea sortu zutela, Bizkaian berriz makalago dabiltza. [Argia astekaria]

Lan-mundua eta hainbat arloren euskalduntzeaz sano jarduten da azkenotan. Geure jardunari "helduen euskalduntzea" deitzen badiogu, argi dago jendea bere lanean euskaraz egiteko prestatzea geure ere badela. Unai Brearen erreportaje honek gauza batzuk pentsatzen hasteko balio digula uste dut.

• Normalizazio prozesu baten barruan, hobe genuke "euskara ikastea" barik, geure xedea "euskara erabiltzeko prestatzea" izendatzen hasiko bagina.
• Izendapena ez ezik, jarduteko moduetan ere lan egiteko aukeren ikuspegia zabaltzen hasi beharko dugu. Batzuei hori onartzea gustatuko ez bazaie ere, hizkuntz-akademien klitxeetan kateatuta gaude oraindino: ikastalde homogeneoak mailaka antolatuak, irakaslea, ikasgela, euskaltegia...
• Arkaitz Zarragak proposatzen zuena etorri zait burura. Euskaltegia lantokira eroan. Ikusten denez ez da ideia berria. Euskaltegia, ulertzen dugun modura, zaila da lantokira eramatea, edo ahalegina egin denean ez da espero zen bezain arrakatatsua izan. Beharbada, garbiago plazaratu daiteke proposamena: euskara lanera eroan, eta horretarako laguntza behar denez, horretarako gu egongo gara.
• Polita da hori guztia esatea, baina, artikulua irakurriz gero berehala konturatuko zarete, horrek guztiak pertsonengan ere izango du eragina. Hau da, irakaslearen papera berdefinitu, zabaldu eta urteotan predikatzen izan dugun irakasle-tutore-laguntzaile paper hori benetan zer den probatzearekin batera, ahalegina askorentzat ez dela makala izango suposatzen dut.
• Helduen euskalduntzeko profesionalak jardunbide berrietara ohitzeko formazio-plan serio, eskalatua eta jarraia antolatzeko ardura hartu beharko lukete honetan zer esana duten erakundeek, publikoak zein pribatuak. Nire ustez ikastaroak eta jardunaldietatik harago, praktikan dabiltzanen arteko komunikazioa eta ikerlarien sustenguan etengabe oinarrituta hain zuzen ere.

Euskalduntzea irakastetik harago doala agertzen hasi da nire ustez, eta honelakoak serio hartzen ez baditugu (hori beste arrisku bat izaten da), zertan ari garen argi ez daukagun seinale.