Pentsatzeko

Egunotan Eusko Ikaskuntzak eta Euskal Kultur Erakundeak egindako Euskal nortasuna eta kultura XXI. mende hasieran ikerketaren berri zabaldu da hedabideetan.

Titular erakargarriak eman dizkigu alde batetik:

• Herritarren herenek uste dute Euskal Herria zazpi lurraldek osatzen dutela (Berria)
• El euskara es referente ineludible de la identidad y cultura vascas (Gara)
• Euskal Herria zazpi lurraldek osatzen dutela uste dute herritarren %30ek (Eitb24)

Baina alarma piztekoak ere ekarri ditu:

• Un estudio advierte de que «la identidad y la cultura vasca están en una encrucijada» (Deia)
• La encrucijada identitaria: Un estudio de Eusko Ikaskuntza sostiene que la identidad y la cultura vascas se hallan en crisis (El Pais)
• Eusko Ikaskuntza señala el «conflicto» como un obstáculo para la «nueva identidad» vasca (El Correo)

Istorio bakoitzean nork berea azpimarratzeko erraztasuna ez da orain gure hedabideetan deskubrituko dugun joera. Seguruenik ikerketaren ondorioak titular horien arteko batez besteko gazi-gozoa izango dira beste ezer baino gehiago. Beti bezala, norberak irakurtzea (jaitsi, PDF, 11 mb), irakurri dena zabaltzea eta besteekin alderatzea izaten da erremedio onena (webdosazero, horretarako zelako inbento ona!).

Niri adibidez, gaurko Gararen paperezko edizioaren 7. orrialdean titularreko grafiarekin agertzen den honek iratzarri dit sentsorea:

La mitad de los vascos ni se plantea aprender euskara porque «no lo necesita»

El trabajo de Eusko Ikaskuntza y Euskal Kultur Erakundea sobre el conocimiento de euskara arroja datos preocupantes, aunque de sobra conocidos. Apenas un tercio de la población de Euskal Herria conoce el idioma del país y más de la mitad no sabe ni entiende una palabra. En la CAPV y en Nafarroa son los jóvenes quienes más saben y aprenden euskara, mientras que en Iparralde es la población adulta la que mantiene el idioma. El euskara no cala entre los nuevos inmigrantes; el 86% no lo conoce. Muchos declaran su voluntad de aprender euskara, pero el deseo no termina de materializarse en nuevos euskaldunes. Da más lugar al optimismo el 87% favorable a que sus descendientes lo aprendan. Es destacable que casi la mitad de los vascos no tiene intención de aprenderlo. Este grupo considera que no lo necesita y prefiere usar su tiempo en otra cosa. Otro dato interesante: un cuarto de los euskaldunes se han sentido discriminados por hablar en euskara. En Nafarroa el procentaje es mayor, sobre todo entre los jóvenes.

Hau gurean pentsatzeko makina martxan ipintzeko seinalea da, ezta? Ni Tirakan lehengo egunean agertu zen honi tiratzen hasi naiz, pistaren bat emango digula uste dut:

Borondaterik gabeko motibazioa

Pistak, edo azkenotan erraz egiten duguna: etsipenean jausi. Zuek esan.

885.000 euro 2006an maila egiaztatu duten ikasleentzat

885.000 euro 2006an maila egiaztatu duten ikasleentzat - [Ikasbil: gogoan hartu]

Gaur zabaldu da informazio hau:

2006an HABEren mailak egiaztatzeagatiko dirulaguntza prozesua amaitu da dagoeneko. Maila egiaztatu zuten 3.476 ikaslek zuten dirulaguntza eskatzeko aukera. Horietatik 2.083 ikaslek egin dute dirulaguntza jasotzeko eskaera (%60), eta guztien artean 885.000 banatu ditu HABEk.

Galdera inozoak igual, baina, aukera eduki eta eskatu ez duten 1.393 horiek zergatik ez ote dute eskatu? Gutxiago tokatuko zen orduan, ala gehiago gastatuko zen?

Arkaitz Zarragaren artikulua

Arkaitz Zarragak artikulu hau bidali digu iruzkin modura. Gaiagatik eta egiten duen hausnarketagatik mezu modura publikatzea nahiago izan dugu. Hemen behean daukazue:

Osakidetzak kentzen diguna Osakidetzak ematen digu

Kurtsoa hasi berritan datu baikorrak zabaldu ziren euskaltegietako matrikulazioaren inguruan. Gure harridura handia izan zen, euskaltegietan inoizko talderik gutxien sumatzen baikenuen. Matrikulazioaren tenperatura hartzeko termometro fidagarria gara lan-poltsetan gauden irakasleok. Kurtsoa hasi eta berehala elkarren berri izateko eta egoera neurtzeko kontaktuan jarri ohi gara: - Zer, non zaude aurtengoan? Zenbat talde? Irakasle berri asko? Ordutegia? Nolako taldea tokatu zaizu?- Lagunaren egoeraz arduratzeko eta norberarena aurreikusteko balio duten galdera tipikoak dira. Urriaren lehen asteko datuak izaten dira lortutakoak.

Aurtengoan alde handia egon da datu ofizial eta inkesta partikular horien artean. Datu ofizialak geure neurketa partikularraren aurretik agertu ziren (harrigarria). 40.000 ikasle Euskaltegietan! Ez dakit ondo kalkulatzen, ez dakit iaz baino gehiago edo gutxiago diren, baina datuak eman dituzte eta sinistu beharko ditugu.

Dena dela, telefonoa noiz joko egon gara urriaren hasieran. Dei asko izan dira, bai, baina lagun inkestatzaileak izan dira gehienak:

- Zer? Nonbaitetik deitu dizute? Tira, badakizu, jendea azken unera arte... Ez dakit non 3 talde gutxiago, hango barnetegian dardarka daude, IRALEko talderik ez eta...

Lankide ohi batek eman zidan klabea: jendea Osakidetzako oposiziorako ikasten dabil, eta perfilak otsailera arte ez direnez. . .- Halaxe izan da. Euskaltegietan oso erizain eta zeladore gutxi eduki ditugu urtarrilera arte. Orain berriz ez dakit babestuago sentitzen garen edo hipokondriako hutsak bihurtu garen, baina historiako LEPrik handienean lehen azterketa gainditu duten gehienak euskaltegietan ditugu orain “euskaldundu gurean”.

Euskaltegiak ere zurrunbiloan sartu eta hortxe hasi dira talde eta barnetegi bereziak eskaintzen. Neoizko hizkiz eskaintzen dira perfilak gainditzeko metodo marabillosoak?, eskola intentsiboak eta “beharrizanetara” egokitutako ikastaroak. Kasu honetan hilabeteren buruan dagokien perfila lortzea da helburua:

-Necesito el 2. Tu crees que si le doy caña... El kloze test ese me tiene loca, o sea que si me puedes dar algunos para que haga por mi cuenta… Tu me los corriges,¿verdad?

Askotan egoerarekiko ezadostasuna agertzean, ikasleek euren egoera ulertu behar dugula esaten digute, familia dutela eta.... Lan-postua jokoan dute eta horren alde edozer ei da zilegi. Irakasleok, noski, ahalegin handia egiten dugu ikasleei laguntzen, tartean normalizazioaren aldeko mezua uzten eta erabiltzera bultzatzen. Ikasleak, onen-onenean, ikasitakoa erabiltzen saiatuko dira eta ez dute euskararen aurkako mezua hedatuko.

Baina egoera honek zenbait arazo azalerazten ditu. Euskararen normalizazioa perfilen menpe egoteak euskalduntze-alfabetatzearen desegituraketa dakar; ikas prozesua normalizatua izan barik, azterketen araberakoa bihurtzen da, ikasleengan jarrera txarra eragiten du eta lortutako emaitzek ez dute erabileran eragiten.

Hasteko, eta Osakidetzaz ari garelarik, erizainek, idazkari laguntzaileek, tekniko ezberdinek… azterketa bera prestatzen dute eta, ondorioz, guztien ikas-prozesua horretara bideratuta egongo da. Guztiek ikasten dute gutunak idazten eta kloze testak egiten. Ahozkoan monologoak botatzen ikasiko dute, horretarako sarrerak eta abar prestatu eta galdera posibleei nola erantzun aurreikusiz. Baina umeekin arituko den erizainak ez du landuko haurrekin erabiltzen den hiztegia, edo ez dute botiken prospekturik irakurriko. Jakina, erabilera errealak oso tarte txikia izango du (txikiagoa hilabeteko tarte honetan). Ondorioz, Osakidetzan lanpostua lortutakoan bi aukera izango dira, erdaraz aritzea edota berriro euskaltegira joatea.

Esan beharrik ez dago ikasleek oso jarrera txarra hartzen dutela, izan ere, euskara gainditu beharreko beste atal bat bihurtzen da. Azterketa bat. Askok inposatutako zerbait dela uste dute, normalizazio prozesuaz entzun duten bakarra perfilei loturikoa baita, eta mezu hori oso erraz zabaltzen da horrelako presiopean ikasi behar dutenen artean.

Gainera, arestian esan bezala, euskaltegiak erabat desegituratuta geratzen dira: irakasleak kurtso hasierako matrikulazioaren arabera kontratatzen dira, ikasturtea planifikatzeko denbora eskasa egoten da… Askotan irakaslea euskaltegira heldu, ikasleen zerrendak hartu eta hurrengo egunean hasi behar da eskolak ematen. Jakina, ez du ikasleen inguruko inolako informaziorik izaten. Gainera euskaltegian berria bada, ez du ikastetxeko kurrikulumaren (EPK) edo fotokopiagailuaren inguruko inolako informaziorik izango.

Otsailaren 10ean hasiko diren azterketa horietan gainera, “injustizia” handiak gertatuko dira ezinbestean, hau da, euren lana euskaraz burutzeko kapaz diren askok ez dute perfila lortuko eta, alderantziz, gaixoekin hitz egiteko gaitasunik izango ez duten askok gainditu egingo dute azterketa.

Norbaitek galde dezake ea titulu, maila, azterketa edo antzeko zerbait gabeko prozesua planteatzen dudan eta nire erantzuna ezezkoa izango da. Argi dago nolabaiteko neurgailuak behar direla, baina argi dago, era berean, hauek ez direla egokiak. Batetik arlo didaktikoari begira oso kaltegarriak direlako, bestetik ez direlako fidagarriak, baina batez ere ez direlako batere motibagarriak.

Hortxe dago, hain zuzen ere, gakoa. Ikasleak normalizazio proiektu ezberdinetako partaideak izan behar dira. Helburu zehatzak markatu behar ditu euskaraz funtzio jakinak burutu ahal izateko. Osakidetzaren kasuan, ikasleak euskaltegira hurbildu beharrean, euskaltegia bertaratu beharko genuke. Galdakaoko ospitalean euskaltegi bat egongo balitz, gaur egun Euskal Herri osoko euskaltegietan barreiatuta dauden bertako ikasleek, eta seguruenik gehiagok, plangintza baten arabera ikasiko lukete.  Bertan sortzen diren beharrizan eta gabeziei begira irakatsiko genuke. Bakoitzari bere testuinguruan dituen komunikazio egoeretan euskaraz aritzen lagunduko bagenio eta sortzen zaizkion zalantzak argituko bagenizkio, zalantzarik gabe erabilera errealean eragingo genuke. Euskaldunak ere animatuago sentituko lirateke euskaraz jardutera.

Beraz, hainbat arinen arlokako euskaltegiak bultzatu beharko lirateke. Herri bakoitzeko euskaltegiez gain, sektore ezberdinetan eragingo duten erreferentzi guneak sortzea oso lagungarria izango bailitzateke normalizazio plan ezberdinentzat.

Legeez eta baliabideez EGA eta Hizkuntza Eskoletako azterketak heltzean hitz egin beharko dugu, sasoi betean egongo gara eta.

Artikulu honen ildotik HIZNET ikastaroan egindako lana irakur daiteke honako helbidean:

http://hiznet.asmoz.org/images/stories/ikerketa_lanak/AZarraga,LMartinez,MJaio.pdf

Arkaitz Zarraga Azumendi

(Aita Villasante Udal Euskaltegiko Irakaslea)

Miranda de Ebron euskarak baditu 138 ikasle [Onintza Irureta]

Miranda de Ebron euskarak baditu 138 ikasle [Onintza Irureta] - Miranda de Ebroko Hizkuntza Eskola Ofizialean duela bi urte hasi ziren euskara irakasten. Espainiako Eskolen artean, euskara ikasle kopuru handienetakoa duena da Burgosko (Gaztela eta Leon) herri hau: 138. Alvaro Ravelli bertako irakasleak esan duen moduan, «Araban arrakastatsu dabilelako hurbildu da euskara Ebrora». [Argia astekaria]

Aste honetako ARGIAn Miranda de Ebroko hizkuntz eskolako euskara ikasten dabilen talde baten gaineko erreportajea daukagu, Onintza Iruretak eginda. 

Euskal Herriaren auzo herrietan ere jendea ibiltzen izan da euskara ikasten, Castro-Urdialesen euskaltegia egon ei zen sasoi baten eta Logroñon ere zerbait dagoela daukat entzunda. Ipar aldetik ere duela gutxi eduki genuean Tolosaren berri. Ikasle hauek ez dira Argentina edo Poloniakoak bezain exotikoak, baina interesgarria erreportajea.

Gutxitan ikusi dut euskara ikasten dabilen jendearen gaineko hain erreportaje zehatzik, taldekide bakoitzaren interesak eta asmoak kontatzen dituena. Miranda baten euskara ikasten nor-zergatik dabilen, EAEko lan kontuak nagusi izango direla pentsa daiteke. Halakoak aipatu dira erreportajean, baina bestelakoak ere bai. Ez dut nabaritu euskararekiko halako jarrera ultrapraktikorik oro har, euskaltzaletasun sutsurik gabe ere jarrera positiboa igarri dut, tentsio eta kontzientzia kargu bakoa. Taldean giro ona dagoela dirudi.

Tira ba, Mirandako talde hori ez zait iruditu euskal-lurraldean diharduten talde askotatik oso desberdina. Irakasle modura, inbidia apurtxo bat ere eman didate hango irakasleek. Erreportajea irakurtzea gomendatzen dizuet.

Euskara ikasleak Argentinan milara iristear

Euskara ikasleak Argentinan milara iristear - HABEk eta FEVAk (Argentinako Euskal Erakundeen Federazioa) urteroko hitzarmena sinatu berri dute, Argentinako 40tik gora euskal etxeetan euskarazko eskolak sustatzen jarraitzeko. Ia mila heldu ari da uneotan Argentinako euskal etxeetan euskara ikasten. [Erabili.com berriak]

Euskal Etxeen inguruan ikasle-mogimendu handia dabil azkenotan. Argentinan mila lagun euskara ikasten ez da gutxi. Kanpoan gero eta gehiago, etxean gero eta gutxiago? 

Aizkoraren distira

Hitzetik Hortzera ikusten egon naiz gaur. Joxerra Gartziari egin diote elkarrizketa. Eta euskararen egokitasuna dela eta ez dela galdetuta, bere lanetan (euskara komunikatiboa, pdf-n) sarri aipatzen izan duen Koldo Mitxelenaren aipua ekarri du atzera:

“Hizkuntza bat, gurea nahiz inorena, ez da gizarteko mintzabide eta adierazpidea besterik. Ona da, beraz, elkarrekin mintzatzeko eta elkarri gogoetak adierazteko delarik, mintzatzeko eta adierazteko balio duelako;
horrexegatik beragatik da ona haizkora zorrotza, ebakitzeko sortua delarik, eta haizkora amutsa, berriz, txarra. Gehi dezagun ez dela berez hizkuntza amutsik, horrelako hutsik ageri baldin badu, zorrotz zezaketen adina zorroztu ez dutenena dela soil-soilik, errua, behiala Axularrek zioenez”.

Mitxelena, Koldo (1972): Idazlan hautatuak . Bilbo. Mensajero

Aizkoraren zorrotza eta aizkoraren distira gogoan, geurera ekarrita domeka arrastiko hausnarketarako (edo siestarako) ideiak etorri zaizkit, ez dira berriak, baina, horra hor:

• Zertan ematen dugu denbora gehiago? Egurra egiten ala aizkorari distira ematen? Zer erabiltzen dugu gehiago: zorroztarria ala trapua?
• Ikasleari ebakitzen duen egurrak zeozer berotzeko balio dio? Ala behearen gainetik garbitu behar diren txirlorak eta ezpalak baino ez dira?
• Badaukagu egurretan ibiltzeko basorik? Ala aizkora surik gabeko tximiniaren gaineko apaingarrien arteko beste bat da, laia, laratza eta taloburdina legez?
• Aizkora ondo zorroztuta, ondo ebakitzen digu? Ala distirarekin itsututa konformatzen gara?
• Zer-zelan egin dezakegu gure aizkorarekin auzokoaren motozerrak egiten ez duena?
• Aizkora probetan enborrak eta denbora estiloa eta lustrea baino gehiago neurtzen dira?

Alegoria forestalak azken baten.

Argazkia: larrabetzutik mundura

Hizneten lanak

Hiznet hizkuntza plangintza ikastaroko 2005/6 ikasturteko lanak argitaratzen hasi dira. Lehenengo adikune baten izenburuek behintzat gauza interesgarriak iragartzen dizkigute. Gure arloari dagokion bat egin da gutxienez. Hona hemen:

Jaio Embeita, Marivi, Martinez Bermudez, Loren eta Zarraga Azurmendi, Arkaitz (2006). Ikasleen motibazioa, hizkuntz plangintzak eta euskalduntze-alfabetatzea, elkarren osagarri. Hiznet 05-06 ikasturteko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe)

Honela aurkeztu dute:

Lan hau egiteko arrazoia argia da. Euskalduntze-alfabetatzean urte batzuk daramatzagun irakasleak izaki, egunerokotasunean topatzen dugun errealitateak kezkatu egiten gaitu. Ikasgeletatik ikasle asko pasatzen dira, helburu, izaera, kezka, gaitasun eta sentsibilitate ezberdinekin. Baina ez dugu nabaritzen hauek euskararen normalizazioan duten eragina egiten den esfortzuaren adinekoa denik. Euskaltegietatik irteten diren hiztunek ez dute hizkuntza normaltasunez erabiltzeko aukerarik eta, ondorioz, euskaldun moduan jarduteko ere ez.

Gehiago ere badira, joan zerrendara eta  ikusiko dituzue. Ez dakit oraindik gehiago argitaratu behar diren. Hizkuntzaren soziologia eta beste blogean lehenengo iruzkina egin dute.

Berton

Bertoko (gure auzoko) kontu pare bat Berton aldizkariak ekarrita. Berton herri-aldizkaria edo orain esaten den modura tokiko hedabidea dugu. Duela 9 urte bertoko euskaltzale batzuek sortu genuen eta bere ibilbidetxoa egin du hilean-hilean inguruko gauzak ekartzen.

Bertoko diogunean azalpena eman behar izaten dugu sarri, Bilboko auzo batzuetako aldizkaria da, antxinako Begoña errepublika osatzen zutenak (Begoña, Santutxu, Uribarri, Otxarkoaga,...).

Tira ba, lehengo astean 94. zenbakia irten zen eta gure mundu honekin lotutako artikulu pare bat topatu ditut.

Euskara ikasteko ez dago adinik

Bateko, Santutxun euskara ikasten dabiltzan adinekoen talde baten gaineko erreportajea egin dute. Interesarekin irakurri dut. Lanean azkenotan inoiz komentatu dugu euskara ikasteko interesa agertzen hasi dela adineko jendearen artean. Gainez egin barik ere, taldeak sortu dira han eta hemen. Eta jeneralean horietan dabiltzan irakasleak pozik ibiltzen dira. Jarrera ona, erritmo lasaia, ikasleek presio gutxi eta giro ona aipatzen da. Adineko jendeak berak eskatuta eratu dira taldeak sarritan.

Erreportajetik azken hau gustatu zait gehien bat:

Euren burua ikasturte honen bukaeran imajinatu ezkero denen itxaropenak antzekoak dira “orain baino gehiago ulertu eta zerbait hitz egitera animatzea” eta hori arinago lortzeko Bienvenidok eskaintza bat luzatzen die euskara ikasten dauden aitite-amamen iloba guztiei: “Gurekin euskaraz egin dezatela, guk ordainean paga igoko diegula, kar, kar, kar.” Eta, batek daki, horrela ere, agian uste baino lehenago, Balbinak Busturiko bere lagunekin kartetan euskaraz egingo du, eta José bere herria den Herrera de Pisuergan, berak esan bezala, klasetxoren bat emateko gai izango da, eta Felisa, Gotzone, Argia, Bienve eta gainontzekoak klasetik irten eta ilobekin euskaraz komunikatzeko gai izango dira.

Neska-mutikoak, badakizue, aitita-amamekin euskaraz, ezpabere paga barik. Beharbada HHEEkin erresuminduta dabiltzan irakasle askori honelako talde batekin terapiatxoa egitea ondo etorriko litzaieke.

Peskizaren jarraipena

Duela aste batzuk Bertonen berton agertu zen beste artikulu bat dela eta, euzkeldunbarriaren peskizan hasi nintzen, terminoa non-noiz hasi zen erabiltzen, eta gehien bat helduen euskalduntzearen fenomenoaren gainean jakinmina asetu guran.

Oraingoan, bigarren orrialdean 1915ean Santutxuko Karmelo elizan egindako argazkia paratu dute. Juventud Vascaren ospakizun batena. Eta testuan informazio interesgarria topatu dut:

Sortu eta urte gitxitara, Bilboko Juventud Vasca (EAJko gaztediak, gaur egungo EGIren aurrekoak) euskara eskolak emoten hasi zan. 1915ean ikasle moltzo handia batu eben Karmelon Alfredo Etxaberen ‘Matilde’ antzezlanean parte hartzeko...

Beraz, 1915erako euskara eskolak nahiko errotuta zeuden Bilbon. Egia da argazkian agertzen zirenak umeak direla gehien bat, baina euskalduntzearen bidea abiatuta zegoen seinalea. Helduekin ere bazebiltzan? Iturri bat eman digute artikuluan, Juventud y nacionalismo vasco liburua, hortik tiratu daiteke beharbada. Momentuz, euskalduntzea abertzaletasunaren suspertzearekin batera hasi zela dirudi. Hortxe hasiko zen taiutzen 1930 inguruan lehenengo agerraldi literarioak dituen "euskaldun berri" hitzak seguruenik.

Kontu sinbolikoa amaitzeko. XX mendearen hasierako urteetan, antza denez, Karmelo eliza bazen euskaltzaletasunaren erreferentea Bilbon. Berton ikastola, gau-eskola eta euskaltegia ezagutu dugu askok gerora. Euskal Herrian horrelako lekuak gehiago dira, euskararen "tenpluak" edo. Gurean horretarako galduta daukagu.