euskalduntzea

Udako itsasmira

EHUren udako ikastaroetan murgilduta ikusi dut jendea egunotan. Asko dira eta interesgarriak diruditen gauza asko seguruenik. Egia da era berean San Juan suarekin erre ohi ditugula azkenengo munizioak, honez gero norbera ere erre ez bada, eta uztail eta abuztu osoak ditugu aurretik geratu zaizkigun azken kartutxoen txinpartak ahazteko arsenala irailean berriro bete orduko

Baina tira, gure mundutxo honetan hain aukera gutxi gureaz jarduteko, badakizue didaktika kontu esoteriko horiek, eta datorren astean Miramarreko itsas-ikuspegiari begira jarri eta ikastaro kategoriarekin El profesor de segundas lenguas / II: la formación inicial y el desarrollo de la competencia docente (pdf) izeneko bat dugu.

Egitarauaren pdf-a deskargatu eta kuxkuxeatzeko umorea izan baduzue, ikusiko zenuten nire izena dagoela irakasleen artean. IKAko Xabier Bastida eta biok handik eta hemendik etorritako adituen azalpenen ondoren, gure erakundeetan euskara irakasleak abian jartzeko zer egiten dugun kontatuko dugu. Ez dakit horri "lezioa" kategoria eman dakiokeen, nik neuk behintzat ez dut hartu inori instrukzioak emateko asmorik. bakar-bakarrik helduei euskara irakasleak ziurtatzeko zer egiten dugun, zertzuk arazo aurkitzen ditugun eta nondik nora gabiltzan kontatu.

Irakasleak aurkitzea eta hasierako prestakuntza ziurtatzea izaten da gure sektorean gehien aipatzen diren kezketako bat. Seguruenik IKA edo AEK bezalako erakundeetan handiagoa. Baten batek bota zuen lehengoan euskaltegietan inoiz irakasle ibili den jende kopurua ikargarria dela, joan eta etorri izugarria daukagu gurean azken batean. Eta arazoak gutxi ez, ezta?

Beraz, bolbora apur bat geratzen bazaizue, eta tiroa Donostiaraino ailegatzeko moduan bazaudete, aukera ona daukazue honetaz munduan zer dabilen entzuteko gehien bat, baita gu zertan ari garen ere, eta azken eguneko mahai-inguruan zuen kezkak, galderak eta ekarpenak gurekin batera plazaratzeko.

Berriz, bolbora amaitu bazaizue , eta hala ere irakasle berrien prestakuntzaz zerbait esateko edo komentatzeko baduzue, hemen daukazue aukera plazaratzeko, beti bezala. Eta Miramarren egongo garenok estimatuko dizuegu gainera ikuspegi eta ideien ekarpena.

Datorren astera arte beraz, eta besteoi (gehienoi, ezta?) ondo pasa uda, merezi duzue eta.

PD: saiatuko naiz gure "lezioaren" materialak ekartzen, apur bat txukuntzen ditudanean. Eta Miramarren wifia ondo badabil, erretransmisio modukoren bat egiten.

Erdaldunak eta euskara: aurriritziak, jarrerak eta ikasteko oztopoak

Erdaldunen euskararekiko aurreiritziak eta jarrerak ikerketa aurkeztu zen atzo.  EJren Hizkuntza Politikako Sailburuordetzak enkargatu zuen duela hiru urte, eta UNESCO Etxeak eta UNESCO katedrako Amarauna taldeko ikerlariek burutu dute.

Ikerketa interesgarria dirudi, EAEko erdaldunek (elebakarrak suposatzen dut)euskarari buruz zer pentsatzen duten, zer (aurr)iritzi duten eta zer harreman izan duten aztertu dute. Helduen euskalduntzean bereziki interesgarria gainera, azken batean kolektibo hori euskaltegion "target" nagusietako bat izaten da.

Baikor egoteko motiboa izan dezakegu zabaldu diren lehenengo datuak ikusita: %55 euskaren mundutik hurbil sentitzen ei dira, laurden batek dio hurbiltzeko interesa dutela, gehienek euskara ezin dela galtzen utzi eta euren seme-alabek jakitea nahi luketela.

Ikasteari dagokionez datu deigarriak hala ere: %65 inguruk dio inoiz saiatu egin da euskara ikasten, eta erdiek baino gehiago jakin nahi luketela diote. Lagin baten gaineko datuak dira, baina portzentaiok EAEko erdaldun elebakarren kopuru osora (900.000 inguru) ekarriko bagenitu, esan genezake 600.000 bat lagun saiatu direla inoiz ikasten, eta une honetan 500.000 inguruk jakin nahi luketela euskara .

Deigarria, esperantzagarria edo kezkagarria, nondik begiratzen zaion.

Eta zergatik ez dute ikasi/ikasten? UNESCO Etxearen webguneko laburpenean azalpen hau dugu:

Hiru oztopo-mota aipatu dira: hizkuntza zaila dela eta heldutan ikastea ia ezinezkoa dela perzibitzea; euskara ikasteko modu bakarra euskaltegira joatea dela pentsatzea eta horretarako denborarik ez izatea; eta, euskalduntze-sistemaren helburu bakarra “bikain” ikastea eta azterketa bat gainditzea dela uste izatea. Sarri helburu apalagoetarako eskaintzarik ez dagoela pentsatzen da: tabernan eskatu ahal izateko, seme-alabei etxeko lanekin laguntzeko, ulertzeko beste jakiteko edo “pixka bat” hitz egiteko.

Hizkuntza zaila da euskara, areago helduaroan ikasteko, topikoa izan daiteke, baina pertzepzio hori zabal dabil duda barik. Hizkuntzaren beraren ustezko zailtasunari ikasten laguntzen ez duen ingurune soziala gehitu beharko zaio seguruenik.

Modu bakarra euskaltegia dela. Hala baldin bada bistan dago nondik jo beharko genukeen: Mahomari etortzeko bidea eman, edo Mahomarenganaino mendia eraman bestela.

Eta bikaintasuna eta tituluak lortzera baino ez dela bideratzen eskaintza... zalantza pare bat datozkit.

• Batetik, tituluek jendea euskara ikastera ez zuten motibatu behar? Kontrakoa lortu dutela esan daiteke? Ala fase berri batean sartu behar dugula akaso?
• Bestalde, bitxia kezka hori nondik datorren, orain arte "titulitisaren" kalteak eta euskararen irakaskuntza erabilera errealarekin lotu beharra euskaltzale "erradikalen" leloak izan ei dira. Kontrako muturretik arazo berdina ikusten da orduan? Era berean "pixka bat es mucho" horren atzetik dagoenaren baieztapena ere izan liteke.

Informazio hau guztia orain arte zabaldu diren albisteetatik hartu dut, une honetan ez dakit ikerketa osorik non aurkitu daitekeen.

Loturak:

• "Erdaldunen euskararekiko aurreiritziak eta jarrerak" ikerketaren aurkezpena (Unesco Etxea)
• Erdaldunen euskararekiko aurreritzi eta jarreren inguruko ikerketa aurkeztu dute (Eitb.com)
• El 65,7% de los castellanohablantes ha intentado aprender euskera y menos del 10% dice no interesarse por esta lengua (Europa Press)
• Albisteen bilduma Sareko Argian.

Mapan kokatu guran

IV. mapa soziolinguistikoa aurkeztu digute egunotan. Lehenengo begi-kolpe batean ETBra ei datorren eguraldiaren mapa berriaren irudia etorri zait, EAEko mapa perfektoz josita dago dokumentua eta. Bigarrengoz, Txerrak bota duen galdera bera akordatu zait neuri ere. Ea hemen ere aipatuta baten batek argitzen digun.

Nolanahi ere, kolpe egin diot gainetik. Eta mapa horretan kokatzen saiatu naiz. Ea zer edo zer asmatu dudan.

• Gero eta zaharragoak gara, eta gero eta urbanoagoak, kaletarragoak.
• Atzerritar asko etorri da azken hamar urteotan. Haiek ere gero eta zaharragoak eta kaletarragoak izango direla suposatzen dut.
• Gero eta hiritar gehiagok ikasten/ikasi dute euskaraz eskolan, hauek ere gero eta zaharrago eta kaletarrago.
• Gero eta zaharrago, gero eta kaletarrago eta gero eta hizkuntza gehiago dakizkigu.
• Zenbat eta zaharrago, hizkuntza gutxiago jakin.
• Hizkuntza gehien dakiten lekuetan, gero eta zaharrago eta gero eta gutxiago.
• Hizkunta gutxien dakiten lekuetan, gero eta gehiago dakite.
• Kaletarrik kaletarrenak gero eta kaletarrago eta gero eta hizkuntza gehiago jakin haiek ere.
• Euskaldunak zaharretik gero eta gutxiago.
• Euskarak kaletarretik gero eta gehiago, etxekotik gero eta gutxiago alegia.

Ez dakit ba, mapak horrela irakurrita GPSren bat beharko dut igoal. Ea zuek bide hobea aurkitzen duzuen (pdf).

Batzorde akademikoa

HABEren Batzorde Akademikoaren bilera daukagu gaur. Duela urtebete deitu ziguten azkenengoz. Bilera hartan HABEren 25. urteurrenaren berri eman ziguten besteak beste.

Azaroan egin ziren ospakizunak, jardunaldi akademikoarekin amaitu zirenak, eta jardunaldi hartan datozen urteetarako ildoak zehaztearekin batera, helduen euskalduntzearen adierazle sistema aurkeztu zen. Hura Batzorde Akademikoan aztergai izango genuela esan zen, eta bileraren gai-zerrendan dugu hain zuzen ere.

Zer esanik ez dago HABEk azaroan aurkeztu zituen asmoak zertan geratuko diren EAEko hauteskundeen ondorioz Gasteizko gobernuan egon den aldaketak baldintzatu ahal duela, eta seguruenik hori dabil une honetan denon gogoan, batzorde akademikoaren funtzioak, pisua eta esanahia bera ere barne. Bilera hau uneak baldintzatuta dator oso beraz.

Bitartean, etorriko dena neurri handi batean Lakuako mekanismoak kontrolatuko dituzten alderdien menpean dagoela, ez naiz iragarpenak, kinielak eta aieruak egiten hasiko orain. Neurri batean edo bestean horretan gabiltza denok seguru asko, baina zer daukagu oraingoz zehazki? 

Atzo PSEk eta PPk sinatu zuten akordian (pdf) hau diote Política lingüística atalean:

Revisión de los planes de euskaldunización en aplicación a la luz de los consensos alcanzados en la Ley de Normalización del Uso del Euskera de 1982 y su uso social efectivo en la actualidad.

Berrikuspena dator nonbait. Zelakoa eta norainokoa, batek jakin. Alderdi horien orain arteko ibilbideari, esanei eta eginei erreparatu beharko zaie duda barik, edo helduen euskalduntzea eta hizkuntz-politikaren arduretan jarriko dituzten pertsonen ideiei, asmoei, interesei, filiei eta fobiei bestela.

Ideia egiten lagungarria izan daiteke sozialistek euren hauteskunde-programan (pdf) esandako batzuk berriro ekartzea:

Defensa de un modelo lingüístico basado en el respeto a la diversidad; un modelo con reflejo en el sistema educativo que garantice la transmisión del euskera a las nuevas generaciones y que atraiga al mundo del euskera a los no vascoparlantes, sin repelerlos ni forzarlos a un aprendizaje impuesto cuyos resultados han sido en demasiadas ocasiones desoladores.

[...]

Un Gobierno de cambio presidido por un Lehendakari socialista aplicará una política activa de defensa del euskera. Desechará toda práctica sectaria en la política lingüística, para fomentar el idioma como patrimonio de cultura y comunicación de los ciudadanos vascos. La lengua nunca será tratada como elemento identitario de una parte de la población vasca y se preservará su gestión de intereses políticos. El desarrollo de esa gestión será labor de técnicos reconocidos, en el marco de una política lingüística integradora que partirá del principio de que el euskera es, junto al castellano, lengua oficial de la CAPV y patrimonio de sus ciudadanos, y que reconocerá la diversidad sociolingüística  actual como un valor en sí misma y no como una situación que deba y pueda ser forzosamente superada a base de decretos.

[...] 

Democratizando la política lingüística, para residenciarla en las instituciones representativas del País Vasco (Gobierno y Parlamento), y no en instancias privadas.

[...] 

Introduciendo también la evaluación continua en el IRALE, para que el enorme gasto público que implica el proceso de euskaldunización del profesorado se refleje en unos resultados aceptables. El IRALE, tal como hoy funciona, no está cumpliendo sus objetivos. El sistema de examen único, en convocatoria única, hoy en vigor para determinar la adquisición de perfil lingüístico, es injusto y anacrónico. Por ello, adquirimos el compromiso de introducir un sistema que permita computar la evaluación continua de los profesionales de la enseñanza durante el período de aprendizaje en el IRALE, de modo que este proceso de euskaldunización equivalga por sí mismo al menos a un 50 % del resultado final de acreditación del perfil, dejándose al otro 50 % para la prueba final.

[...] 

Evaluar los niveles de uso y no sólo de conocimiento. A la hora de obtener datos sobre niveles de uso o de conocimiento utilizar sistemas más fiables que la mera respuesta individual (autoopinión).

[...] 

Realizar una política de subvenciones a la producción de materiales, no discriminatoria, que se fije en criterios de calidad (no de cantidad) y de complementariedad (cubrir huecos del mercado). Todas las subvenciones con fondos públicos estarán sometidas a un control estricto con criterios de eficiencia a los fines perseguidos, para lo que se hace necesario una evaluación permanente de los resultados. De esta manera, se terminará con los clientelismos,
alejando toda utilización ideológica y partidista. Se impulsará de forma especial el desarrollo de modalidades innovadoras para el aprendizaje y autoaprendizaje del euskera (elearning, medios digitales y audiovisuales, etc.).

[...] 

Resolver los problemas que se plantean en el acceso a las Administraciones Públicas, mediante la normalización y homologación de los estudios que se realizan en los euskaltegis, las Escuelas Oficiales de Idiomas, exámenes EGA o los estudios en la Enseñanza Obligatoria y Bachillerato. Clarificar el futuro de los servicios de euskaldunización de adultos: papel de Habe y red de euskaltegis. También habrá de clarificarse el papel que debe jugar la enseñanza del euskera promovida por el Gobierno Vasco a través de EITB e Internet.

[...] 

Cuantificar los recursos públicos puestos a disposición del proceso de euskaldunización (personal, cupos, presupuestos...) para lograr un acercamiento al análisis de costes resultado.

[...] 

Zehaztapen handirik ez, nolanahi ere, hauteskunde kanpainetan esaten direnetatik egiten direnetara badakigu zer alde egoten den, baina epe labur-ertaineko prospektiban gabiltzala nondik nora jo daitekeen abiapuntu modukoa daukagu hor. Esperoan segituko dugu bestela ere.

Pil-pilaren borborkadak

Sarea pil-pilean dabil. "Pil-pilean" esamoldea bero-bero, gori-gori ulertzen dute askok. Pil-pila inoiz prestatzen saiatu denak badaki bakailaoa suabe-suabe, apurka-apurka egin behar dela, berakatzak, olioak eta gelatinak bat egin dezaten orduak behar dira, eta lapikoari pazientziaz eragin eta eragin. Ez gabiltza patatak olio beroaren txir-txirrean frijitzen, ez.

Interneten fast food-a topatzen dabilenak etsipena aurkitzen du berehala horrela. Borborkadak han eta hemen irteten dira, zarata handi barik, pok! ozenagotxoren bat entzungo duzu inoiz baina lapikoari eragiten jarraitu behar da etengabe behar den moduko bakailaoa jango badugu.

Bakailaoa jateko moduan egon dadin buelta batzuk falta dira oraindino. Baina olio epeletik hiru burbuila klase ikusi ditugu azkenotan, behin baino gehiagotan:

• "La educación puede ocurrir en cualquier momento y en cualquier lugar"
• "Merkatuak elkarrizketak dira"
• "...el imperativo cambia de “preservemos las instituciones actuales” a “hagamos lo que haga falta para que funcione”"

Azken egunotan berriro entzundako kontuak izan dira, ez dira berriak hemen. Eta guri zer? esan du honez gero batek baino gehiagok.

1. Euskara ikastea toki, pertsona eta ordu tarte batean baino ez da gertatzen ezta? Bestela bada, badakigu, ez da gure ardura.
2. Hizkuntza komunikazioa bada, hizkuntza ere ez da elkarrizketa, jarioa, joan-etorria, hartu-emana, elkartrukea, mogimendua? Eta ikastea?
3. Zer nahi dugu, ikastea ahalbidetu ala ikas-instituzioak mantendu?

Txapelketako bakailaoa esperoko du baten batek, basi-basi egiteko moduko saltsarekin konformatuko gara beste batzuk. Segituko dugu ligatzen.

LLL eta gu (II)

Lehenagoko mezu batean, etengabeko ikaskuntzaz ari ginela bi galdera plazaratu genituen:

• Zergatik etengabeko ikaskuntza kontzeptuaren berreraikitze lan hau, orain eta gaur?
• Zeri erantzun nahi dio: sistemaren egokitzapen beharrei ala pertsonaren hazkuntza intelektualari?

Zenbait kontzeptu errepikatu arren, bi galderoi erantzuten saiatuko gara lehenbizi;  ondoren, euskararekiko inplikazioei ekiteko oinarriak izate aldera.

Historiaren hasieran lana eta ikaskuntza lotuta zeuden, ez zegoen eskolarik eta arituz ikasten zen ofizioa. Bizitza ez zegoen gaur egun bezain konpartimentatua (kontuan izan haurtzaroa bera nahiko kontzeptu ‘berria’ dela). Apurka-apurka ikaskuntza isolatu egin zen, eskolak, unibertsitateak eta aroak sortu. Honela guk ezagutu dugun garaira arte, non argi eta garbi bereiz ditzakegun ikasteko garaia, lan egitekoa eta erretiroa.

Ikasteko garaian bizitzarako eta lanerako beharrezko izango ditugun gaiak geureganatu ohi ditugu. Sistema honen eraginkortasuna zalantzan da gaur egun, ordea. Batetik, eskolak oso azkar aldatzen den gizarte berri baterako prestatu behar dituelako ikasleak eta honek izugarrizko moldaketa lana eskatzen diolako; eta, bestetik, bizitza profesionala gero eta ezegonkorragoa, inprebisibleagoa eta, beraz, aldez aurretik ‘prestatzen’ zailagoa delako. Sistemak arazoari aurre egiteko etengabeko ikaskuntzaren kontzeptua jarri du abian. Honela, langileak ez du soilik une jakin batean ikasiko, bere bizitzan zehar ikasteko une ugari izan beharko ditu aniztasun profesionalari, egokitzapen beharrari eta aldaketen abiadurari aurre egin ahal izateko, ‘fast’ gizartearen morrontzak, alegia. Morrontzak ala aukerak?

Etengabeko ikaskuntzak bietatik izango du seguruenik baina utz dezagun kontu bat argi. Langileok azken hamarkadetan lorpenik izatekotan berau, komatxoak komatxo, ‘ongizate-estatua eta estatusa’ izan da eta beronetan giltzarri: aisialdia. Aisialdia denbora librea da, libre sentitzen garen aldia, geure  aldia. Norberaren garapenerako aldia. Hauxe da garaikideon konkista handienetariko bat. Argi izan behar dugu kontzeptu hau. Ezin dugu aisialdiaren inbasiorik onartu, ezta etengabeko ikaskuntzaren aldetikoa ere. Etengabeko ikaskuntza aukera izango da, baldin eta pertsonaren hazkuntza intelektualari egokitzen bazaio baina morrontza izan liteke soilik egokitzapen profesionalaren beharrari erantzuten badio, kosta ahala kosta.

Eta euskara? Hara, nire ustetan ikasle askorentzat euskara izan liteke etengabeko ikaskuntzaren adibide. Ikasketa alditik kanpo, egokitzapen profesionalerako zabaldu behar izan duten ikasketa aro berri bat, alegia. Baina hizkuntza komunikazio tresna da, eta komunikazio tresna den neurrian pertsonaren ekinbidearen alderdi guztiak jaso behar ditu, lana eta aisialdia barne. Eta hortxe egiten dugu zenbaitetan kale. Dakargun aurreko paragrafoko pasarte bat eta begira diezaiogun berriro ere, oraingoan euskara buruan dugula ‘Etengabeko ikaskuntza aukera izango da, baldin eta pertsonaren hazkuntza intelektualari egokitzen bazaio baina morrontza izan liteke soilik egokitzapen profesionalaren beharrari erantzuten badio, kosta ahala kosta’. Jakin dakit ñabardura eta zirrikitu ugari dituela esaldiak baina adierazi nahi dudana zera da: ezin dugula euskara egokitzapen profesionalerako item huts bilakatu.

Azkenaldi honetan, bidea bata edo bestea izan, kezka berera heltzen naiz. Izan ere, egora soziolinguistikoak horretara ekarrita, oso desorekatua dugu euskara. Mundu akademikora eta lan mundura lerratuegi. Euskara noranahikoa dela erakuste nahi horri ere eusten ikasi behar dugu, noizbait. Ondorioz, hizkuntza euskararen profesionalen mundura eta araura (dela hizkuntzari berari dagokiona, dela akreditazio beharrari) lerratuegi ikusten dut. Aurrera egin dugu lan munduan eta mundu akademikoan (arrazoiak arrazoi, zenbaitetan kosta ahala kosta, ikaslearen aisialdia inbadituz). Bide errazenetik jo dugu (halabeharrez, agian). Sistema, administrazioa, erabili dugu euskara hedatzeko. Ezinbestekoa izan dugu, akaso, hizkuntzaren biziraupenerako, ezinbestekoa dugun moduan hiztun komunitatean oinarritutako  hizkuntza larrekoa, kolokiala, aisialdikoa, motibazio pertsonalari eta ez kanpotikoari erantzuten diona.

Argazkia: Studying in a train. Egilea: tanakawho (Flickr). Lizentzia.

LLL eta gu

Hiru "L"rekin hasi da urte berria: LifeLong Learning, bizitza osan zeharreko ikaskuntza edo etengabeko ikaskuntza. Atoan-era ekarri nuen lehengoan Enric Serraren artikulu baten harira, Europan abian jarri den SteLLLa egitasmoaren aipamenarekin hain zuzen ere.

Etengabeko ikaskuntza ez da termino ezezaguna, lan munduan eta hezkuntzan hedatzen joan da azkenotan apurka-apurka. Eusko Jaurlaritzak adibidez  Etengabeko ikaskuntzari buruzko liburu zuria argitaratu zuen duela urte batzuk (eskerrik asko Ainhoa). Eta enpresa munduko marketiñenoan balio erantsiko berba egin dela dirudi.

Bestalde, ikaskuntzaren inguruan zabaltzen hasi diren gogoeta eta psikolasto berrietan ere agertzen zaigu: ikaskuntza informala, norberak gidatutako ikaskuntza, ikaskuntza soziala eta bizitza guztirako ikaskuntza moduko ideien usaina hartzen da sarri.

Termino "modernoa" dirudi bateko, baina arlo zehatz batzuei lotuta besteko: lan mundua, hezkuntza, teknologia.... Eta zer dio bada? Funtsean gauza sinplea dela esango nuke: ikastea bizitza guztirako jarduna da, etengabea. "Ezagutzaren eta informazioaren gizartean" ezin ei da bestela izan, aldaketak azkarrak dira eta etengabe ikasi eta egokitu beharra dago. Hartara, ikasteko eta egokitzeko konpetentziaz egiten da berba, zerbait jakitea baino baliozkoagoa da jakintza berrira egokitzen jakitea, etengabe.

Eta gurera ekarrita, euskararen ikaskuntza, zer? Zirriborro mailako ideia-gogoeta batzuk:

• Gurean terminoa prestakuntza profesionalarekin lotuta dagoela ematen du. Hala ere, mugimendua handik haragokoa ere bada. Hiru.com adibidez. Baina helduen euskalduntzean orain arte ez da apenas entzun.
• Euskara ikastea mugarri batzuen barruko prozesua da? Ikas-prozesua hasi eta amaitu egiten den zerbait da?
• Europako Markoaren inguruan hizkuntzaren ikaskuntza norberak gidatzeko tresnak eta bideak ere ematen dira: portfolioa, biografia, pasaportea... Ez ote dugu mugatu handik datorren ikuspegia mailaketara? Zertifikazioa eta ikastaro formalen antolaketara hain zuzen ere.
• Normalizazio prozesuan dagoen hizkuntza baten kasuan LLL kontzeptu honi ez genioke buelta pare bat eman behar? Azken batean euskara "jakin" eta erabili behar dugun guztiok ez gabiltza hizkuntzaren etengabeko egokitze prozesuan? Geure hizkuntza pertsonalaren egokitze prozesuan eta ingurukoen hizkuntzan eragiten? Ez da azken batean bizitza osorako jarduera?
• Ez genituzke begiratu behar ikas-prozesuaren edo ikaskuntzaren antolaketa era zabalago batean? Hau da, euskara ikastea ahalbidetzea ikastaroak eta zentroak antolatzea eta jarduera egituratu hori elikatu eta ebaluatzetik harago ez doa? "Pertsona guztien ikaskuntza sustatzen duten lurraldeak ikaskuntzaren lurralde bihurtzen dira" diote Liburu Zurian. Ikas-paisaia aipatu izan dugu hemen.
• Etengabe ari dira aipatzen azkenotan ikaskuntza era desberdinak: praktika-komunitateak, ikas-sareak eta elkarteak, ikasteko ingurune pertsonalak, ikas-paisaia... Autoikaskuntza izeneko kaxoi handi-marginal horrekin lotzeko joera egon dela begitandu zait askotan. "Ikasle tipologia batentzat baino ez dira egokiak" argudioarekin erraz garbitzen da eztabaida gainera. Iruditzen zait batzuetan helduek euskara ikasteko panorama osotasunean ez ikusteko aitzakia baino ez dela. Uste dut klabea ez dagoela ikas-estiloan, ikasteko aukeren aniztasuna baino, eta LLLaren ikuspegitik argi dago ikastea ezin dela mugatu jarduera egituratu-ofiziala eskaintzera.
• Ez dago gure sektorean paniko moduko bat desegituratzeari, deskontrolari, hormetatik harago joateari? Ez da gure ardura edo oso konplikatua da batekin zuritu nahi izaten duguna? Azken batean euskaldun guztiok (berri nahiz zahar) ez dugu burutu hizkuntzaren ikas-prozesua une, era eta leku anitzetan? Eta ez dugu burutzen jarraitzen?
• Ez genuke "ikasle" izendapena matrikula terminotik desbinkulatu beharko?

Ez dadila ulertu:

• Jarduera akademiko egituratua desagertu egin behar denik. Iraultza zaleak izaten gara halakoetan, fuera lehengoa eta berria nagusi orain! Ez. Jarduera akademikoarekin batera ikasten lagunduko duten bide guztien ikuspegia izan behar da.
• Euskara ikasten ez da inoiz amaitzen. Horrela da seguruenik, baina horrek ez du esan nahi bizitza guztia euskaltegian pasatu behar denik, ikastearen erak, bideak, intentsitatea eta dedikazioa aldatu egiten direla baino.
• Ikastaro eta titulu gehiago sortu behar dira. Ezta. Ikasteko era eta bide gehiago izan behar dira gogoan helduen euskalduntzeaz jardutean. Ikastaro berriak sortzea eskatzen du horrek? Baliteke, baina ez derrigor.
• Horrela ez dugu inoiz EH euskaldunduko. Alderantziz, hizkuntzaren etengabeko ikaste hori hizkuntzaren erabilera pertsonal eta sozialarekin egon beharko luke lotuta, eta hori guztia normalizazio prozesuaren baitan dago. Euskara ikastea ezin da bihurtu bizitza guztirako hobby hutsala edo tituluaren bilaketa bukaezina, hori da kaltea. Etengabe ikastearen beharrak azken batean hizkuntzaren bizitasunaren zantzua izan behar luke.

Hiru "L" horien inguruan derrepentean batu diren ideiak baino ez dira izan. Inork ez dezala pentsa hau manifestu berria izan denik, pentsatzeko puntu batzuk baino ez. Gaizki esanak barkatu eta merezi dudan egurra hartu eta bizitza guztiko penitentzia egingo dut hala behar bada.

Irudia:I am still learning. Egilea: mimax. Flickr-etik hartuta, lizentzia.

IV inkesta soziolinguistikoa eta Euskara 21

Lehengo ostiralean HABEren jardunaldi akademikoko dance-aren ondoren, arratsaldean euskaltegi sare batzuetako martxosook chill out apur bat izan genuen Bilboko Euskararen Etxean. Badakizue, session batekin nahikoa ez, eta after hours baten bila hasten direnetakoak gara.

Hantxe beraz AEK, IKA eta Batuzeko 20 bat lagun DJen zain. Laster agertu ziren: Patxi Baztarrika EAEko Hizkuntza Politikarako sailburuordea, eta Erramun osa HPSko koordinazio zuzendaria. Sessioneko programa:

• IV inkesta soziolinguistikoaren emaitzak eta ondorioak
• Euskara21 hausnarketa eta foroa.

Baztarrikak hasi zen inkestarenak jorratzen. Datuen azalpena nahikoa grafiko eta amenoa egin zigun (beste session batetik gentozela estimatzekoa dena). Funtsean hainbat lekutan azaldu dituztenak eta, adibidez, hemen dituzuenak.

Gauza batzuk apuntatu nituen.

• 2006ko datuak dira, urte horretan hogei urte lehenago baino 300.000 elebidun gehiago daude. Haietatik 100.000 inguru helduen euskalduntzeren fruitua direla estimatzen da.
• Elebidunaren tipologia aldatuz joan da. Herri txikietatik ingurune urbanoetara, adinaren batez bestekoa beherantz. Oraingo elebidunaren tipologia hau dela esan daiteke: Ingurune urbanoan bizi den gaztetxoa ama-hizkuntza erdara duena.
• Erdaldun elebakarren kopurua beherantz egin du etengabe.
• Euskara jende gehiagok daki, erabili ere gehiago egiten da horren ondorioz, baina oraingo elebidunak ez du euskara lehengo elebidunak baino gehiago erabiltzen.
• Ideia pare bat azpimarratu zituen Baztarrikak, dagoeneko ezagunak: familia-bidezko transmisioa da euskarari geroa emateko giltza nagusietako bat, eta elebidun pasibo gehiago behar dira.
• Euskarari "modernitate" ikutua eman behar zaio, eta elebakarrak euskal mundura erakarri egin behar dira, ezin ditugu erdal mundura kondenatu.
• Euskara eskola eta euskaltegien bidez ari da transmitizen gero eta gehiago, horrek elebidun berriengan gabezia funtzionalak ekar ditzake: erregistro kolokiala, hizkuntzaren osagai afektiboa, familia-hizkera...

Ondorio eta gogoeta moduko batzuk:

• Estimagarria da erakunde publikoetatik euskalgintzan gabiltzanoi gauzak zuzenean eta jarduteko aukerarekin ematea. Aurkezpena landuta zeukaten biek eta nahikoa zuzen eta natural jardun ahal izan genuen. Entzuten denarekin edo hitz egiten duenarekin konforme egon daiteke edo ez, baina horrelako aukerak ez dira ohikoenak izaten, eta, berriro diot, estimatzekoa da.
• Elebi hitz-erroa han eta hemen:. elebiduna, elebitasuna, elebiduntzea, gizarte elebiduna, elebakarrak, elebidun pasiboak... Euskalgintzan berriz "euskalduna" izan da orain arte hitz-ardatza: euskalduntzea, euskalduna, euskaldun berria, erdalduna, Euskal Herri euskalduna... Hitzak hitz eta ideiak ideia, uste dut halako talka ekarri duela izendatze horrek. Bere logika eduki dezake: EAEn ofizialak diren hizkuntza biak jakin beharko genuke denok, inork ez luke "beste" hizkunza zertan ez jakin; eta horrela, eztabaida eta hausnarketarako gai izan daiteke, baina elebitasuna-diglosia bereizketatik hasita, elebitasun kontzeptua nahikoa estigmatizatuta eduki duten euskalgintzaren sektore aktiboenetako askori terminologia-jasa horrek ez dizkie belarriak asko goxatzen. Eta uste dut ez duela asko laguntzen euskalgintzaren gutxieneko sustengua eta adostasuna bilatzen.

HEAri begira

• Elebidun/euskaldunaren tipologia berriak gabezia funtzionalak eduki ditzake hizkuntz-erregistro informal edo "beroenetan". Hizkuntzarekiko identifikazioan eta transmisioan eragina du horrek, eta, ondorioz erabileran ere bai. Hemendik aurrera bizimoduko gauza hurbilenak euskaraz egiteko arazoak dituzten heldu euskaldunak gero eta gehiago izango dira horren arabera. Helduak euskalduntzea bada gurea, bistan dago hortik erronka bat etor daitekeela guretzat.
• Elebidun pasiboak behar ditugula dioskue behin eta berriz. "Pixka bat es mucho", 1 maila eta azpimailak garatu eta hornitu behar direla, elebakarrak euskarara erakarri behar direla, euskaraz jarduteko oinarri-oinarrizko gaitasuna behintzat lortu behar dela... Tira, ez dut ezetzik esango, baina:
  • Orain arte euskarara hurbildu ez diren elebakar askorekin -benetan "hurbilduko" badira- lan egin beharko da, eta ezagunak ditugu aspaldian kolektibo horretan  aurkitzen diren jarrerak, jokaerak, aurriritziak eta lan egiteko zailtasunak. Materialak eta (azpi)mailak egokitzeaz gainera, nago ez ote ditugun beste gauza batzuk ere egokitu beharko. Euskal mundura "erakartzeko" ahalegina egiteko prest egongo gara gehienok, baina ez da samurra izango.
  • Oinarrizko komunikazio-trebakuntza batekin konformatu beharko dugu askoren kasuan. Ondo, beti ez gara ibiliko "dena ala ezer ez" horretan. Baina oinarrizko behar izan komunikatibo horiek ondo identifikatu eta horra begira jarri beharko ditugu jarduna, metodologia eta tresnak. Dudan nago hala ere oraingo egiaztapen eta diru-laguntzen sistemek horretan lagundu edo lana kakaztu noraino egingo diguten.
  • Nik neuk beti pentsatu dut inor "euskal mundua" deritzan honetara ekartzeko biderik eraginkorrena hark "mundu" osasuntsua, bizia, komunikatua, ikusgarria eta irekia ondo-ondo ikustea dela. Eta ez naiz ausartzen esatera adjektibo horiek euskaldunen komunitatearen oraingo deskribapena egiteko onenak direnik.

Edonola ere, solasaldi interesgarria izan genuen Baztarrikarekin. Lehen esan dudan modura estimatzekoak dira horrelakoak, betiko hasiera ekitaldietako zeremonia-diskurtsoetatik aparte. Eta askotan ez bezala, komunikaziorako ateren bat irekita dagoela dirudi behinik-behin.

Horrezaz gain, Osak Euskara21 ekimenarren berri eman zigun labur-labur, aurrekoarekin luzatu egin ginen eta ez zitzaion tarte handirik geratu. Funtsean webgunean dagoen informazioa eman zigun eta horren ondoren parte hartzeko gonbidapena luzatu zigun guztioi eta gonbitea luzatzeko gonbitea ere bai, hemen doa beraz.

Erakunde eta sektore gehiagotako jendearekin ere arituko ei dira horrelakoetan. Beraz, zuetako inork horrelako batean parte hartu eta zerbait komentatu edo osatu nahi badu, hemen ere kantxa daukagu.