motibazioa

Mundu berri bat?

Lehengo asteko Argian Petra Elserri egin zion elkarrizketa Uxue Alberdik. Petra alemaniarra jaiotzez, aspaldian Euskal Herriratu eta euskaldundu zaigu. Haren bizitza interesgarriaren pasarteen artean euskarekin izan zuen erlazioaz hitz hauek:

...nik euskararekin ez dut hemengo jende askok daukan harreman traumatikoa. Alderantziz, hitz bakoitzak, esaldi bakoitzak mundu bat eman zidan, eta eman zidan gaitasuna gauza gehiago esateko, jendearekin gauza gehiagori buruz hitz egiteko, testuak ulertzeko... Hasieran ez nuen ezer ere ulertzen, gero bat batean hasi nintzen entenditzen... eta erabat ezezaguna zitzaidan zerbait hasi zen irekitzen, lehen niretzat existitzen ez zen mundu bat.

Mundu berri bat zabaltzen da hizkuntza bat ikastearekin, ez da ideia berria, argudio ezaguna eta erabilia azkenotan, baita ikasten animatzeko edo matrikulatzeko kanpainetan ere. Euskarak lana topatzeko titulua baino zerbait gehiago eman dezake.

Duela hilabete batzuk Euskonews & Median Iñaki Martínez de Luna soziolinguistari egin zioten beste elkarrizketa bat. Honako gogoeta utzi zigun han:

...ideologia eta atxikimendu identitarioen gainetik euskarak beste hizkuntzekin lehiatu beharra dauka hizkuntzen merkatuan, euskaldun eleanizdunak erakartzeko. Erantzun beharreko galdera hauxe da: Zer eskaintzen die euskarak euskaldunei, beste hizkuntzetan aurkitzea ezinezkoa zaiena?

(Ba al duzu erantzunik?)

Bertsolaritza eta nortasun-marka bat, adibidez. Eta ez dira gutxi! Baina bere buruan horietan ikusten ez duen euskaldunak (eta euskaldun askok erdaraz lasai egiten dute gehienetan, euskal sentimendua izanik ere) bestelako eskaintza bat beharko du euskararantz erakarria izateko. Ahaleginak eginda ere, ez dut hiritar xumeari erakargarri gerta litzaiokeen beste ezer aurkitzen, kontsumora emanda dagoen gure gizarte honetako parametroetan, behintzat.

Mundu berria agintzen dugu batetik, baina honantz arrimatzea nahi dugun horri Petrak bezain argi jakingo genioke mundu honetan -edo munduaren alde honetan- zer aurkitu duen azaltzen-saltzen?

Petrak aurkitu duenak edonorentzat balio dezake? Azaltzeko modukoa da? Ala Iñaki bezala, erantzuna topatu ezinik geratuko gara? Baieztapen sendo bezain anbiguo batean nonbait.

Akaso galdera horren subjektuan norbera jartzea izan daiteke abiapuntu. Zer eman dit niri?

Euskara erabiltzeko motibazioa sustatzeko trebakuntza-saioa

Lehengo ekainaren 12an eta 19an UEUk antolatu zuen Euskara erabiltzeko motibazioa sustatzeko trebakuntza-saioan izan zen Aitor gure kolaboratzailea, eta laburpen hau bidali digu hemen publikatzeko.

• Eibarren, UEUren Ikastetxe Nagusian
• Irakasleak: Elhuyar Aholkularitza Zerbitzuko Helene Armentia eta Idoia Aldekoa
• Partaide-kopurua: 20
• Ekainaren 12an eta 19an

Arrakasta ia segurtaturik zuen hasieratik. Izan ere, ikastaroaren edizio bakarra zegoen aurreikusita (maiatzaren hasieran), baina eskaera kontuan izanik errepikatu egin behar izan zuten ekainean.

Ikastaroak, errepikatzearen errepikatzeaz ia aspertzeraino entzun dugun jakitearen eta erabileraren arteko desorekari aurre egiteko pista batzuk eskaini nahi zizkigun bertan elkartu ginen euskara teknikari, euskara irakasle, irakasle-ohioi..

Abiapuntua, ezin argiagoa zen konstatazio teoriko-praktiko batetik egin genuen: euskararen erabileran hainbat faktorek eragiten dute; jarrerak, besteak beste. Orduan, euskararen erabileran aurkako faktoreak gailentzen direnean (ezagutza-mila urria, ingurune erdalduna, ohitura-falta…) jarrera indartu egin behar da. Baina nola landu daitezke jarrerak? Eraldaketa-prozesu baten bitartez. Prozesu honek, bertan parte hartzen dutenen jarrera berritzea bilatzen du, modu kontziente eta positiboan, Reflect Ekintzaren bitartez. Ikuspegi honek hainbat ezaugarri ditu:

• Parte-hartzea eragiten du
• Bibentziala da
• Talde- izaera sendotzen du
• Bisuala da
• Parte-hartzaile guztien artean eraikitzen da.
• Aldaketa eragiten du

Talde-izaera sendotzea hasieratik bilatu zen saio bakoitzaren hasieran taldea girotzeko egiten ziren dinamiken bitartez. Ondoren, egun bakoitzaren gunea izango ziren ekintza edo dinamika nagusi bana burutu genuen.

Euskararen ibaia

Lehenengo egunekoa izan zen. “Ni eta euskara” gaia ardatz hartuta, ibaia marraztu behar genuen. Ibaiaren ibilbidearen (edo lehortearen) bidez irudikatu behar genuen gutako bakoitzak euskararekin izandako harremana eta lotura gure bizitzan zehar. Ondoren etorri ziren azalpenak eta galde-erantzunak are gehiago aberastu zuten dinamikaren edukia.

Zuhaitza

Bigarren egunean burutu genuen dinamika hau. Hasteko, dinamizatzaileak galdera bat luzatu zigun bat-batean erantzuteko: “Zeintzuk dira gure inguru hurbilean euskara dagoen egoeran egotearen arrazoiak?” Gure erantzunak kontuan hartuta, arazoa nagusiak identifikatu eta zuhaitzaren enborrean jarri genituen; sustraietan j arazoaren zergatiak eta adarretan ondorioak. Ondoren, proposatu zigun kartulinatxo batean idazteko zer zegoen gure esku egitea guk eragin genezakeen esparru zehatzean. (“zer egin dezaket nik?”), zer talde mailan eta zer gizarte mailan.

Dinamika bakoitzaren bukaeran egindakoaren gaineko hausnarketa txikia egin genuen kontuan izanik zenbateraino egon zen agirian edo jokoan parte-hartzaileon subjektibitatea, balio etikoak, adiskidetasuna/maitasuna, poztasuna eta desinhibitze fisikoa.

Erabilgarri izan zitezkeen dinamiken beste menu zabal bat geratu zitzaigun aukeran; hala nola:

• Talograma”: gai jakin batean inguruan parte hartzen duten eragileak identifikatuta, eragileok marraztu gaiarekiko duten kokapena, eragina, pisua… kontuan hartuta.
• “Diagramak”: taldearen osaketa, funtzionamendua, antolaketa eta harremanak grafiko batera eraman.
• “Mapak”: toki bateko espazio ezberdinak bereiztu (non egin daitekeen euskaraz, adibidez) kolore edo ikurren bidez.
• “Euskara animalia balitz”…

Dinamika hauen erabilgarritasuna

 Nire iritziz dinamika hauek talde (“lantaldea” gure kasuan) baten egoera edo arazoak aztertzeko balio zuzena dute (euskararen erabileraren egoera, erabilerarako dauden jarrerak…) argudioa nagusi den ohiko bide arrazionalak erabili beharrean, adierazpena erraztu eta honetan sakontzeko lagungarri izango zaizkigun bestelako bide sortzaileagoak erabiliz.

Baina, jakina, dinamika hauek ezin dira erabili edozein momentutan eta edonola. Zenbait kontu garrantzitsu aintzat izan behar dira. Lehenengo eta behin, taldea eginda egon behar da, osatua; hau da, giza-harremanak egonkortuta daudenean baino ezin dira erabili. Gainera, argi izan behar dugu zer lortu nahi dugun dinamika jakin baten bidez, eta ez soilik polita edo atsegina delako. Eta osotasun bat izan behar dugu argi gogoan, dinamika bakoitza aparte eta aurrekoarekin eta erdi proiektaturik dugun hurrengoarekin elkar lotuta.

Bukatzeko, antolatzaileek azpimarratu zigutenez, dinamikok lau kide baino gehiagoz osatutako taldeetan dira erabilgarri eta ahal den neurrian talde- eta bakarkako konpromisoetara eraman behar gaituzte.

Argazkia: 10 Principles of Beautiful Photography. Egilea: Stuck in Customs. Lizentzia.

Euskara "saltzeko"

Agian lerro hauek aproposagoak izango ziren duela pare bat aste, matrikulaldian bete-betean geundela. Hala ere, ez dut uste gaurkotasunik galdu dutenik.

Euskaltegira itzulita, pasa den hilabeteko ARGIA aldizkariak gainetik irakurtzen ari nintzela, Iñaki de Martinez de Luna-ren "Euskalgintzari eta gizarte mugimenduei" izeneko artilukua aurkitu dut 2.150. zenbakian.

Bertan gizarte mugimenduen krisiaz mintzo da Martinez de Luna, bizi dugun gizarte-aldaketa nabarmenaren isla gisa. Aldaketa hau, beste kontu batzuen artean, honetan nabarmentzen da: gizarte mailako ideal eta kezketatik, maila indibidualeko balore eta asmoetara iragan garela. Lehen gizateria zuzenago eta askeago baten aldeko lana eta esfortzua nagusi baziren, orain nor bere buruaz,orekaz ... kezkatzen da. Eta euskararen mundura itzulita,honako esaldi honekin burutzen du gogoeta:

"Euskararen aldeko aldarrikapena orain arte Euskal Herriaren izenean egin bada, gaur egun hizkuntza horrek gizabanakoari ekar liezaiokeen onuran ere oinarritu beharko da, aldarrikapena helburu kolektiboetatik, indibidualetara ere zabalduz."

Niri zer pentsatua eman dit, bai pertsona modura, bai irakasle modura. Bigarren arlo honi erreparatu nahiko nioke bereziki. Ba ote du honek guztiak eraginik gure zereginean? Izan behar ote du? Baiezkoan nago, nahiz eta oso argi ez ikusi zertan eta nola islatu behar den.

Irakaslea eta makina

Lehengo ostiralean Topagunearen jardunaldiarekin batera, Elgoibarren IMHk antolatuta Lanbide heziketa, irakatsi-ikasi prozesua eraberritzen jardunaldia egin zen.

Lanbide heziketaren inguruan antolatu arren, hezkuntza eta irakaskuntzarako oro har programa interesgarria egon zen.

Han egon zen lankide batek motibazioaren inguruko hitzaldian Carles Monereo irakasleari entzundako hau ekarri digu:

" Todo profesor que pueda ser sustituido por una maquina merece ser sustituido" (Makina batek ordeztu ahal duen irakasleak makinak ordeztea merezi du)

Hanka biko makina sentitu zara inoiz?

Joanean

Miramonetik bueltan, e2ibilian jardunalditik.

Aurtengo jardunaldian asunto asko eta desberdinak egon direla pentsa daiteke: motibazioa, komunikazioa, jarrerak,... Hauek guztiek leiv motiv bat daukatela begitandu zait hala ere: pertsonaren emozioak eta pertzepzioak.

Eta Topaguneakoek jardunaldiaren edukiak sarean ipini eta hausnarketa eta eztabaida han jarraitzea nahi luketenez, ez dut balorazio eta gogoeta handirik egingo. Pertzepzioak eta inpresioak besterik ez. Gogoeta han.

Programari jarraituta:

• "Euskara elkarteen ibilbidea" ikus-entzunezkoa. Ezagun asko bertan. Hurbiltasuna sentitu dut. Ez dakit urrunagotik zelan ikusiko duten, baina barrutik polita eta gustagarria.
• Euskara Elkarteak ibilian, Gorka Barruetabeña aka Txapelen kontakizuna. Inbidia eman dit. Beste leku batzuetan dihardugunon askok horrela sentitu dugula uste dut. Inbidia eta eredua. Hau ez da gaurkoa soilik.
• “Norbanakoaren hizkuntzarekiko jarrera: TELP-en esperientzia”. Ferran Suay. Hitzaldi hau jardunaldiko izarra nonbait. Ona. Ez zait iruditu gauza berririk entzun dudanik alde batetik. Askotan entzundako kezkak: euskaraz egin eta erdaraz erantzuten duena, euskaldunok erdaraz egiteko joera. Baina, bestetik Suayk irakurketa ordenatua eman die kezkoi. Eta ekinbide interesgarria.
• Zertarako euskara? Amaia Antero. Galdera asko. Lehengo eguneko Zergatik negar egin horrekin akordatu naiz.
• Coaching aldaketa: Arnastu eta arnasa eman, Mirari Bereziartua. Sorpresa neurri handi batean. Orain arte euskalgintzako jardunaldi eta halakoetan ikusi ez dudan estiloa. Enpresa munduarekin lotutako estiloa, estilo "amerikarra" etorri zait burura. Gustatu zait. Mirarik egin duen galdera batek eman dit zer pentsatua: Ibilian gabiltza, ala nonbaitera goaz? Mendebaldeko modura: Ibili gabiltza ala joan goaz? Bigarrena nahiago. Hortik mezuaren titulua.
• Euskararekiko atxekimendua lantzen: mintzapraktika. Jasone Mendizabal. (Mintza)praktikaren asuntoari Euskara Elkarteetatik beste buelta bat emateko gogoeta. Buelta pare bat eman behar dizkiot neuk ere.
• Hizkuntza estetika bezala. Fermin Etxegoien. Pipermina, harrigarria ere bai, probokazio ikutua. Gustatu zait gauzak esateko era gordina, ados egon edo ez, sarritan botatzera ausartzen ez garenak. Dibertigarria izan da, eta polemikoa. Hala nahi zen, ezta? Estetikaren kontzeptu horri ez diot neurri hartu oraindino hala ere.
• Norbanakoaren jarreratik, talde jarrerara: sentiberatzea eta komunikazioa. Paula Kasares. Aitortuko dut, bazkalosteko modorrak harrapatu nau hemen (barkatu Paula). Nafarroako euskalduntze-alfabetatzerako kanpaina batzuen analisia egin du (orduan espabilatu naiz), askotan zabaltzeko mezurik egokiena aurkitzeko euskalgintzako "klitxeetatik" ihes eginda, bertatik bertara eduki dezakegula konturatu naiz.
• Sergio Monge. Zehatza hasierako azalpena: xede-taldeak, norberaren eskemak eta zelan eragin. Ekinbidea esku-eskura ipini digu Sergiok. Argi eta zehatz. Gero web2.0aren azalpena egin du, azken honek apur bat deskolokatu nau. Blogariok gure grina gorde ezinik? ;-)
• Tailerrak. Komunikazio tailerrean sartu naiz. Kezka nabaritu dut. Zer esan? Zelan esan? Zelan ailegatu? Zer esan asko daukagu, baina ez dugu asmatzen, eta arduratuta gaude. Topatuko dugu konponbidea, seguru. Neure okurrentzia bi bota ditut, karraju luzea daukat aurretik baina.

Inpresio orokorrak.

• Euskara elkarteen munduko ezagunak, aspaldikoak, baina jende berria ere ikusi dut, interesatuta. Lekukoa pasatu dugula dirudi.
• Euskalgintzako beste "munduetatik" ere hainbat. Hizkuntz-plangintzaren mundukoak, (nirekin etorri diren AHIZEko kideak eta bazkarian ondoan eduki ditugun Emunekoak adibidez), euskara teknikariak, euskaltzaleak... Dena dela, programa ikusita, euskara elkarteetatik harago euskalgintzatik interes gehiago beharko zela begitantzen zait. Kezka.
• Oro har, euskalgintzako sektore bizi, gogotsu eta arduratuenetako bat joan da gaur Miramonera. Norbera animatu egiten da horrelakoetan.

Falatzen zuen txinatarra

Galizia partera egin dugu osteratxo zibernautikoa. Txerrak eta bestek gomendatutako Made in Galiza blogera. Aurreko egunotan ikasleen motibazioaz, asmoez, interesaz eta abarrez jardun dugula, Séchu Sendek blogean jaso duen istorio hau irakurtzea gomendatzen dizuet: O chinés que falava galego em Nova York.

Alegia edo fabula gisa hartu eta pentsatu..... edo umoreaz gozatu beste barik.

Ez duzuela galegoa "falatzen"? Ou! Trankil! hemen itzulpen kaseroa:

Dioetenez, Torrente Ballester idazlea New Yorken zela, saudadeak (herrimina nahi baduzue) jo zuen gogor egun batean.

Eta saudadeak inon jotzen badu, sabelean jotzen du gehien bat, hala bada, Torrente Ballester Galiziako jana ematen duen etxe baten bila hasi zen hiri osoan.

Eta -ez da zaila izaten- aurkitu egin zuen.

Sartu, jezarri eta hantxe dator zerbitzaria. Txinatarra berau bata!

Que vai querer o senhor? Galdetu dio zerbitzariak galizieraz.

Harritu egin da Torrente txinatarrari galizieraz entzunda, hala ere caldo bat eskatu du hasteko.

Zerbitzaria etorri, joan, zerbitu eta galizieraz egiten du berba denbora guztian, eta Torrente, txinatarra galizieraz berbetan egundo ikusi barik -Camarinhaseko azentuarekin gainera-, hari hain bitxia iritzita, bazkaria pagatu eta tabernako nagusiari hurreratu zaio.

- Kaixo, begira... gauzatxo bat galdetu behar dizut... atrebentzia ez bada... Zelan egiten du hain ondo txinatar honek galizieraz?

Eta ugazabak atzamarra ahoaren aurrean ipinita honela erantzun dio:

- Ixoooool! Ixilik egon ba! Ez esan ezer! Ingelesa ikasten ari dela sinestuta dago eta!

Motibazioa eta normalizazioa

Duela ordubete edo, Argia-ren "Haria" zerbitzu bikainari esker, izan dut gaurko DEIAren edizioan Xabier Larrañagak idatzi duen artikuluaren berri, "Zenbakiek bozkario" izenburupean.

Irakurtzen hasi, eta ohiko artikulu arrunt baten aurrean nengoela uste izan dut: HEAren ikasturtearen hasieraren aitzakiapean (ia 40 mila ikasle, ez dakit zenbat irakasle, ikastordu...) , motibazioaren inguruko hausnarketa bat: ikasle asko bai, baina beraien motibazio nagusia?...

Baina artikuluaren bukaerara heldu naizenean, honako hau dio Xabierrek:

"Arazoa da ideologikoki ezinbestekoa zaigun hizkuntza, ideologian eta praktikan behar ez duen jendea ikasten ari dela gehienbat. Eta jende horren gain utzi duela abertzaletasunak euskararen benetako salbazioa. Injustuaz gain, absurdoa."

Zur eta lur utzi nau honek. Artikulu asko irakurria naiz gai hauen inguruan, baina sekula ez dut antzeko baieztapenik ikusi. Zer esan nahi du benetan? Zer da injustua, norentzat?Zer iruditzen zaizue zuei?

Zuzen badago, kezkagarria; zuzen ez badago, arriskutsua.

Pentsatzeko

Egunotan Eusko Ikaskuntzak eta Euskal Kultur Erakundeak egindako Euskal nortasuna eta kultura XXI. mende hasieran ikerketaren berri zabaldu da hedabideetan.

Titular erakargarriak eman dizkigu alde batetik:

• Herritarren herenek uste dute Euskal Herria zazpi lurraldek osatzen dutela (Berria)
• El euskara es referente ineludible de la identidad y cultura vascas (Gara)
• Euskal Herria zazpi lurraldek osatzen dutela uste dute herritarren %30ek (Eitb24)

Baina alarma piztekoak ere ekarri ditu:

• Un estudio advierte de que «la identidad y la cultura vasca están en una encrucijada» (Deia)
• La encrucijada identitaria: Un estudio de Eusko Ikaskuntza sostiene que la identidad y la cultura vascas se hallan en crisis (El Pais)
• Eusko Ikaskuntza señala el «conflicto» como un obstáculo para la «nueva identidad» vasca (El Correo)

Istorio bakoitzean nork berea azpimarratzeko erraztasuna ez da orain gure hedabideetan deskubrituko dugun joera. Seguruenik ikerketaren ondorioak titular horien arteko batez besteko gazi-gozoa izango dira beste ezer baino gehiago. Beti bezala, norberak irakurtzea (jaitsi, PDF, 11 mb), irakurri dena zabaltzea eta besteekin alderatzea izaten da erremedio onena (webdosazero, horretarako zelako inbento ona!).

Niri adibidez, gaurko Gararen paperezko edizioaren 7. orrialdean titularreko grafiarekin agertzen den honek iratzarri dit sentsorea:

La mitad de los vascos ni se plantea aprender euskara porque «no lo necesita»

El trabajo de Eusko Ikaskuntza y Euskal Kultur Erakundea sobre el conocimiento de euskara arroja datos preocupantes, aunque de sobra conocidos. Apenas un tercio de la población de Euskal Herria conoce el idioma del país y más de la mitad no sabe ni entiende una palabra. En la CAPV y en Nafarroa son los jóvenes quienes más saben y aprenden euskara, mientras que en Iparralde es la población adulta la que mantiene el idioma. El euskara no cala entre los nuevos inmigrantes; el 86% no lo conoce. Muchos declaran su voluntad de aprender euskara, pero el deseo no termina de materializarse en nuevos euskaldunes. Da más lugar al optimismo el 87% favorable a que sus descendientes lo aprendan. Es destacable que casi la mitad de los vascos no tiene intención de aprenderlo. Este grupo considera que no lo necesita y prefiere usar su tiempo en otra cosa. Otro dato interesante: un cuarto de los euskaldunes se han sentido discriminados por hablar en euskara. En Nafarroa el procentaje es mayor, sobre todo entre los jóvenes.

Hau gurean pentsatzeko makina martxan ipintzeko seinalea da, ezta? Ni Tirakan lehengo egunean agertu zen honi tiratzen hasi naiz, pistaren bat emango digula uste dut:

Borondaterik gabeko motibazioa

Pistak, edo azkenotan erraz egiten duguna: etsipenean jausi. Zuek esan.