hizkuntzak

Zergatik negar egin?

WSJko artikuaren saltsa oraindik pil-pilean dabilela, ele...mental blogean "Zoqueta, quizás un poco" artikulu deigarria topatu dut. Hizkuntza txikien desagerpenaz eta bizitzeko ahaleginen arrazoiaz ari da neurri handi batean.

Amaraunean agertutako beste bi kontutatik ehundu du hausnarketa.

Bateko, Arcadi Espada "Comen lengua" artikuluan hiltzeko arriskuan dauden hizkuntzak salbatzeko ahaleginei bueltak ematen hasi da. Laburtuta: hiztunak berak hiltzen ditu hizkuntzak, eta hiltzen ditu (hobeto) bizitzen jarraitu nahi duelako. Hizkuntzak, bestalde, ez ei dira izaki bizidunak, arnasketa era artikulatu bat besterik ez, eta hil baino, eraldatu eta bilakatu egiten dira. Gure artean nahikoa errotuta dabilen hizkuntza-ekologia kontzeptuaren kontra nonbait.

Besteko, Emilio Quintanak Mexikoko Tabascon gertatutako baten harira egin duen iruzkina. Zoque hizkuntzaren edo haren dialekto baten azken hiztun biak elkarrekin haserretu eta ondorioz ez da hizkuntza gehiago erabiltzen. Kennan Malik-en Let them die (Utz ditzagun hiltzen) artikulura jarri du esteka Emiliok erremate modura. Han, besteak beste, hizkuntzen desagerpena ez dela negar egiteko motiboa, bizitzaren legea eta aurrera goazen seinale baizik. Perla hau tartean:

'Nobody can suppose that it is not more beneficial for a Breton or a Basque to be a member of the French nationality, admitted on equal terms to all the privileges of French citizenship... than to sulk on his own rocks, without participation or interest in the general movement of the world.' So wrote John Stuart Mill more than a century ago. It would have astonished him that in the twenty-first century there are those who think that sulking on your own rock is a state worth preserving.

('Inork ezin du pentsatu bretainiar edo euskaldun batentzat frantziar nazionalitateko kidea izatea, Frantziako hiritartasunaren pribilegio guztiak haiei berdintasunean emanda, ez dela onuragarriagoa munduaren mugimendu orokorrean parte hartu barik euren kasa mantentzea baino.' Horrela idatzi zuen John Stuart Mill-ek mende bat baino gehiago duela. Harritu egingo zen ikusita XXI. mendean oraindik direla eurenean mantentzea gorde beharreko egoera dela uste dutenak.) itzulpen kaseroa.

Gogora etorri zait hainbatetan entzun dudan argudioa: "Munduan denok hizkuntza bera egingo bagenu hobeto".

Seguru nago halakoak irakurrita gehienongan haserrea, indignazioa, harridura eta estiloko sentsazioak sortu direla lehenengo batean, baita egileentzako epiteto sorta ederra ere. Edozelan ere, kontu honek guztiak euskara bezalako hizkuntzen normalizazioaz hausnartzen jarri beharko gintuzke.

Euskara biziberritu/berreskuratu/normalizatu nahi dugu, eta ez gara ados egongo horrelakoekin. Baina arrazoi sendo eta landurik erakusteko moduan gaude? "Zergatik negar egin?" galdera bota digute azken batean. 

Jon Sarasuaren hitzaldi honetakoak aurkitu ditut pentsatzen hasteko. Edo ele...mental-eko blogariaren gogoeta hau:

...Que el tiempo pasa y tiene que ser así es verdad, pero a veces entristece; que las cosas cambien es natural, pero a veces entristece; que la gente pase por el mundo es ley de vida, pero no por eso las pérdidas duelen menos. Claro, que la vida siempre sigue, aunque acabemos volviendo a casa por navidad. No para quedarnos.

Bestalde, Patxitraperoren hau. Eta -jakina!- Ruperren hau. 

Boteprontoan. Zelako tema hizkuntza "txikiak" zaharra eta zaharkituarekin lotzeko!

Estekak: 

• Living Tongues
• Cada dos semanas muere una lengua (La Vanguardia)
• Languages Racing to Extinction in 5 Global "Hotspots" (National Geographic News)
  

Bretainiarren Korrika

Llibertat.cat atari kataluniarrean Korrikaren azkenengo esportazioaren albistea topatu dugu. Ar Redadeg, Bretainiako Korrika.

Lehenengo edizioa antolatu dute eta hemengo Korrikaren oso antzerakoa da oro har. Diwan eskolen sustengurako dirua biltzea du xede. Kilometroen eta materialen salmenta eta sponsorizazioa dute horretarako bide.

Era berean, gure antzera, udaberrian egingo da han ere. Naonedetik (Nantes) abiatuko da apirilaren 30ean eta Karaezen (Carhaix) amaitu maiatzaren 3an. Hiru egun eta hiru gau 600 kilometro egiteko, non-stop.

Haren webgunean daukazue informazio gehiago: bretoieraz eta frantsesez.

• Ar Redadeg

Beheko irudian klikatzen baduzue ibilbidearen mapa ikusiko duzue:

Kartela

Udaberri parte horretan Bretaina aldera osteratxua egiteko aitzakia ona, ezta?

• Diwan-en webgunea

Falatzen zuen txinatarra

Galizia partera egin dugu osteratxo zibernautikoa. Txerrak eta bestek gomendatutako Made in Galiza blogera. Aurreko egunotan ikasleen motibazioaz, asmoez, interesaz eta abarrez jardun dugula, Séchu Sendek blogean jaso duen istorio hau irakurtzea gomendatzen dizuet: O chinés que falava galego em Nova York.

Alegia edo fabula gisa hartu eta pentsatu..... edo umoreaz gozatu beste barik.

Ez duzuela galegoa "falatzen"? Ou! Trankil! hemen itzulpen kaseroa:

Dioetenez, Torrente Ballester idazlea New Yorken zela, saudadeak (herrimina nahi baduzue) jo zuen gogor egun batean.

Eta saudadeak inon jotzen badu, sabelean jotzen du gehien bat, hala bada, Torrente Ballester Galiziako jana ematen duen etxe baten bila hasi zen hiri osoan.

Eta -ez da zaila izaten- aurkitu egin zuen.

Sartu, jezarri eta hantxe dator zerbitzaria. Txinatarra berau bata!

Que vai querer o senhor? Galdetu dio zerbitzariak galizieraz.

Harritu egin da Torrente txinatarrari galizieraz entzunda, hala ere caldo bat eskatu du hasteko.

Zerbitzaria etorri, joan, zerbitu eta galizieraz egiten du berba denbora guztian, eta Torrente, txinatarra galizieraz berbetan egundo ikusi barik -Camarinhaseko azentuarekin gainera-, hari hain bitxia iritzita, bazkaria pagatu eta tabernako nagusiari hurreratu zaio.

- Kaixo, begira... gauzatxo bat galdetu behar dizut... atrebentzia ez bada... Zelan egiten du hain ondo txinatar honek galizieraz?

Eta ugazabak atzamarra ahoaren aurrean ipinita honela erantzun dio:

- Ixoooool! Ixilik egon ba! Ez esan ezer! Ingelesa ikasten ari dela sinestuta dago eta!

Correllengua 2007

Ahaztuta gaude honez gero Korrikarekin (zelako kaparrada eman genuen ba!), baina ideia behintzat hemendik kanpora zabalduta dabil aspaldian.

Egunotan hain zuzen ere, Katalunian Correllengua dabil martxan. Gure Korrikatik hartu zuten ideia baina ez da berdin-berdina. Ez da non-stop egiten, han lau zutabe egiten dituzte eta ia bi hilabetean ekitaldiak eta karrerak egiten dira Katalunia osoan zehar.

Diada egunean hasi zen Bartzelonan eta azaroaren 3an amaituko da Perpinyan. CAL erakunde antolatzailearen webgunean daukazue Correllenguaren gaineko informazioa.

Beraz egunotan Katalunia partera egiteko asmotan bazabiltzate, hainbeste gustatzen zaigun kirola -hangoarekin konparazioetan ibiltzea gehien bat- praktikatzeko beste aukera bat edukiko duzue.

Gu hemendik hasi gaitezke konparazioekin.

Edo hemendik:

Ordu kontua?

Atzo lanean orain arte inoiz egin ez dudan gogoeta egin nuen lankide batekin. Posiblea da, zerotik edo oso maila baxutik hasita, euskara (edo beste edozein hizkuntza) ondo ikastea sei hilabetean?

Kalkulua egin dut. 6 hilabete, 180 egun inguru, 4.320 ordu. Curriculumetan 1.200-1.500 bitartean eduki ohi dugu jarrita ikas-prozesu osoa burutzeko ordu kopurua. Egunean ikasteari 8 ordu emanez gero 1.440 ordu ditugu. Kasu gehienetan, teorian, ondo ikasteko lain.

Sei hilabeteotan motibazio, dedikazio, laguntza, ingurune eta gaitasun maila egokiarekin (handia kasu guztietan seguruenik), euskaraz "ondo" egingo luke ikasten hasi berriak?

Adi! "Ondo egin" esan dut, hau da 3. mailak eskatzen lukeen moduan. Nahi baduzue -azterketen inguruko zalantza guztiak gorabehera-: EGA eskuratzeko moduan egongo litzateke? Ez dut esan nahi izan "ondo moldatuko litzateke euskaraz?" edo "Asko aurreratuko luke?".

Ez dut honetaz dokumentaziorik edo ikerketarik aurkitu (egongo da zerbait nonbati seguruenik, ezagutzen baduzue, esan mesedez), baina nik neuk esango nuke ezetz.

Hizkuntza "ondo" ikasteak murgiltze edo -beste barik- umotze denboratxoa behar duelakoan nago. Erritmoan gorabehera handiak egoten dira, lantzean behin baretu, burura etorri den guztia beratu eta antolatzeko denbora behar izaten dela begitantzen zait.

Ez dakit, ez nago seguru. Beharbada zuek kontrakoa frogatzen duen kasuren bat ezagutzen duzue, edo ikerketaren baten berri daukazue. Edo bestelako iritzirik.

Edozelan ere, horra galdera. Hizkuntzak ikasteko gutxieneko denbora-tartea behar da? Zenbatekoa izan liteke?

argazkia: dubrax

Ohiko topikoak hizkuntza ikasteaz eta wikia

FriendsAbroaden ikasteko aholkuen atala daukate. Artikulu bakarra dago, Las concepciones más comunes sobre el aprendizaje de idiomas: ¿Acertadas o equivocadas? Stavroula Varellak sinaten du (artikulua ingelesez agertuko zaizue seguruenik, erregistratuz gero hizkuntza gehiagotan irakurtzeko aukera emango dizue. Kopiatu egingo nuke, baina copyright-a dauka.)

Halako artikulu landu-mamitsua espero baduzue, ez irakurri. Ikasleei hizkuntza ikasteari buruz han eta hemen dabiltzan topiko batzuen inguruko informazioa baino ez da, argi eta erraz azalduta. Ikaslearekin hizkuntza ikasteak ekartzen dituen arazoez hitz egiteko lagungarria izan daiteke. Hauek dira aipatzen dituzten topikoak:

1. Zenbat eta gazteago hasi, hobeto ikasiko dugu. Ez omen dago zertan, edo behintzat ez dago froga argirik. Honetaz artikulu interesgarria plazaratu zuen Josu Peralesek Hizpide55ean.
2. Ikaslea zenbat eta adimentsuago, arrakasta gehiago. Adimen klase asko daude, eta test-etan neurtzen dena ez da hizkuntza ikastean erabiltzen den bakarra.
3. Sekulako motibazioa behar da. Hau egia da, baina ez etsitzeko aitzakia.
4. Beste ikasle batzuekin gustura praktikatzen dut, baina haien erroreak kopiatzeko beldur naiz. Ikerketa batzuen arabera ikasleak ikaskideekin jardutean irakaslearekin baino errore gutxiago egiten ditu.
5. Ez daukat klasera joateko astirik, baina zer-noiz ikasi behar dudan jakiteko laguntza behar dut. Dirudienez gauza batzuk beste batzuen aurretik ikasten dira beti, programak dioena dioela, gainera ikaslearekin jardutean hiztun konpetenteak bere hizkera egokitzen du normalean.
6. Hainbat klasetara joan naiz, baina ematen dit ezin ditudala gauza asko "ikasi". Hori normala da, edozer ikastean. Ez dugu ikasten "irakasten" diguten guztia, eta ikasten dugun guztia ez da "irakatsi" digutena izaten.
7. Hiztegi berria ikasteko era bakarra irakurtzea da. Topiko hau nik neuk orain arte ez dut hain entzunda eduki, baina honek dioenez, arazo handiena hizkuntz-ikasleak ezin duela testu asko irakurri. Edozelan ere, hizkuntza berriaren ingurunean murgiltzen garen bestelako jardueretan ere ikasten ei da hiztegia.
8. Hiztegi mugatua daukat, ezin dut inorekin elkarrizketan aritu. Saiatzea da gakoa. 1000 hitzekin nahikoa ei da, eta ez dira hainbeste.
9. Hizkuntza batzuk oso zailak dira. Edo nire hizkuntzaren antza daukaten hizkuntza errazago eta arinago ikasiko dut. Lehenengo partea ezaguna egiten zaigu, ezta? Hizkuntza zailik edo errazik ez dagoela diote hizkuntzalariek. Norberak daukan pertzepzioa edo ama-hizkuntza eta ikasi nahi den hizkuntzaren arteko aldeek eragina eduki dezakete. Hala ere, urruntasun linguistiko horrek badirudi ez daukala hainbesteko eraginik.
10. Irakasle onena jatorrizko hiztuna, natiboa. Ez dago hain argi. Jatorrizko hiztuna ez den irakasleak askotan hobeto ulertzen ditu ikaslearen arazoak eta ahalegina.

Ez dakit hauek ote diren azaltzen zaizkigun topiko guztiak, seguruenik ez. Ezta dioten guztiarekin ados zaudeten. Ideia okurritu zait.

Wikia (ikasteko aukera)

Wikiei buruz asko egiten da berba azkenotan. Ez dakit kontzeptua argi daukazuen. Oso sinplea. Web orria ipintzen da sarean eta edonori ematen zaio aukera editatzeko eta osatzeko. Hau da, askoren artean idatzi ahal dugu dokumentua: osatu, zuzendu, aldatu, hobetu.

Erraz-erraza da. Askok probatu nahi izango duzue. Eta hau aukera ona izan daiteke guztion artean zerrenda osatzeko.

Euskara ikasteaz entzuten ditugun topikoak eta okerreko usteak, eta haientzako erantzuna.

Aspaldian daukagu kontua wikiespaces-en erabili barik. Karrajuan ere wiki irekia ipini nahi dut baina oraindino ez naiz jarri (zer uste duzue? ez ginela ausartuko?). http://karrajua.wikispaces.com/Hizkuntza+ikastearen+inguruko+topikoak helbidean Stavroula Varellaren zerrenda hori ipiniko dut eta han, osatzeko edo aldatzeko aukera daukazue. Entzuten dituzuenak, zeuen ekarpenak, ideiak...

Zelan?

• Idazteko goian eskuman dagoen "edit this page" botoia sakatu baino ez duzu egin behar, eta gordetzeko "save" botoia. Ingelesa horrenbeste jakingo dugu, ezta?
• Idatzi beldur barik. Aurreko bertsioak gorde egiten dira, ez da ezer galtzen. Eta beti dago zuzentzeko modua.
• Ez duzu erregistratu behar. Erabiltzaile anonimo modura ere idatzi ahal duzu. Gainera hau proba da, ez duzu inoren lana galduko.
• Orain arte nork-zer-noiz idatzi duen ikusi nahi baduzu dokumentuaren historiara joan zaitezke eta bilakaera eta bertsio desberdinak ikusi.
• Dudaren bat badaukazu mezu honen erantzunetan edo wikiaren dokumentu haren komentarioetan ere bota ahal duzu. Erantzuten saiatuko gara, geu edo beste edonor (bai, ezta?).

Animatu, kontu polita irten daiteke eta. Gainera orain formazio saioen sasoian sartzeko gaudela, hemen daukazu wikiaren inguruko "ikastaro" %100 praktikoa, debalde, eta inora joan behar barik.

Hemendik jarraitu ahal dituzue wikien aldaketak:

Norberaren (ama) hizkuntza

Duela hilabete batzuk Ama-hizkuntzaren nazioarteko egunaren berri eman genuen hemen. Handik gutxira ama-hizkuntzarekin lotutako proiektua proposatu ziguten (bi kontuen artean ez dago loturarik, e).

Europar Batasunak norberaren formazio osorako eta gaurko mundura egokitzeko giltzarri diren funtsezko zortzi konpetentzien zerrenda bat egin du. Hemen daukazue dokumentua (.doc formatua) in-formatzen atariaren bidez, edo, nahiago baduzue, Scribd-en ere badago.

Hauek dira zerrendako lehenengo biak:

1. Ama-hizkuntzaren bidezko komunikazioa
2. Bigarren hizkuntzen bidezko komunikazioa.

Ama-hizkuntzaren konpetentzia lantzea eskatu ziguten. Beti bigarren hizkuntzaren ikaskuntzan ibilita lehenengo momentua ohiko ebaluazio irizpideetara zoaz. Hala ere, ama-hizkuntza eta bigarren hizkuntzaren arteko aldeez pentsatzen hasita, berehala konturatzen zara ama-hizkuntzaren konpetentzia funtsean hizkuntza bera erabiltzeko gaitasuna dela. Hizkuntzaren bidez adierazpena eta elkarreragina bideratzeko gaitasuna diote han. Soziolinguistikan zabaldu den "gaitasun erlatiboa" kontzeptuaren kontrakoa: "gaitasun absolutua" edo.

Ama-hizkuntza zer den definitzeko irizpideak argi-argiak ez diren arren, wikipedian edo beste gune honetan azaltzen den bezala, hizkuntzarekin egiteko gauza garena aztertuta, segidan barruntatzen duzu gauza batzuk hobetoen egiten dituzun hizkuntza ez dela beti izaten ikasi zenuen lehenengo hizkuntza.  Horrela bada, Euskal Herrian berton adibide asko dauzkagu: egunkaria erdaraz errazago irakurtzen duen euskaldun "natiboa", edo euskaraz gehiago eta erosoago idazten duen euskaldun "berria".

Gaur, L blogean idazmena dela eta hausnarketa egin du Idoiak. Bigarren hizkuntzan ondo idazten duenik aurkitzea ze zaila den eta. Nabokov eta Conrad aipatu ditu, euren ama-hizkuntza ez zen batean idatzi zutenak. Nago hala ere, historian, eta orainean ere, Nabokov eta Conrad asko daudela (haien maila literariora heldu barik ere, eta idatzi barik ere bai).

Azken batean, zortzi konpetentzien dokumentuak dioenetik tiratuta, uste dut pertsona baten konpetentzien profil linguistikoa ez dela osatzen hizkuntza bakar bat erabilita egiteko gauza denarekin, Europako Portfolioak egiten duen grafika bere osotasunean hartuta eskumatik noraino ailegatzen den ikusita baino. Gero zein hizkuntzatan zer egiteko gauza den beste kontu bat izango da. Eta zein hizkuntzatan zer egitea nahiago den ez da soilik konpetentzia kontua izango.

Barnetegia Big Brother

Katxondeoa zabaldu da ELEren inguruko blogosferan albiste honekin: Nominado por no saber español.

Bai Big Brother estiloko lehiaketa da, Finlandiako YLE telebistak eta Zodiak  Television-ek ekoiztuta. Lehiakideak hizkuntza ikasleak, hizkuntza egiten den herrira eraman eta galbahea pasatu eta txartoen dabilena nominatuta. Finlandiako audientzietan goian jarri da lehiaketa Italian egin zuten aurreko edizioan, eta orain Salamancara doaz gaztelania ikastera.

Gogoratu duzue, ezta? ETBk duela hiru urte antolatu zuen Barnetegia. Hura, berriz, arraskata handirik gabe joan zela dirudi. Bigarren ediziorik ez dute egin behintzat, eta gainera, ETBk ohi duenaren kontra, ez dute lehengo programarik errepikatu.

AEKri materialak egitea enkargatu ziguten, eta oraindik daude sarean. Hemen dauzkazue PDFn jaisteko moduan.

Barre egiteko motiboa izaten dira honako lehiketa eta reality-ak, asuntuari buelta serioa eman dakioke hala ere.

Teknologia berrien temarekin gabiltzala, gutxitan gogoratzen dugu hedabide handiek hizkuntzaren ikaskuntza sustatzen egin dezaketen lana. ETBn berton saio batzuk egon dira orain arte, Bai Horixe! edo Balinda gogoratzen ditut adibidez. Telebistak abilidade berezia dauka, asmatuz gero, jendea gai baten inguruan jardunarazteko, euskara edo euskara ikastea izan liteke bat.

Kontuan hartu, azkenengo urteotan ia-euskaldunak deitzen den kolektibo soziala asko hazi dela, euskaldun "osoak" baino gehiago dira leku askotan. Publiko berria irabazteko aukera nonbait.

Tira, hemengo telebistetan Finlandiako horren arrakasta edukiko lukeen halako zerbaitek ez liguke batere kalterik egingo, ezta?

Akaso Osakidetzako azterketen inguruko reality-talkshow-dokudrama moduko bat. Hartu ideia trankil, badakizue,... CC.