transmisioa

Soziolinguistika ikerketa baterako laguntza

Garaigoikoan ikusi dut orain, eta hemendik ere saiatuko gara laguntzen. Txerraren testua ekarriko dugu hona:

Soziolinguistika Klusterrak hizkuntza ohituren aldaketari buruzko ikerketa bat egin nahi du. Euskara familia bidez transmititzeak duen garrantziarekiko adostasunetik abiatuta, familia transmisioaren testuinguruan, hizkuntza-ohituren aldaketan eragiten duten faktoreak aztertzea dute helburu. Horretarako, hizkuntza-ohitura aldatu duten bikote batzuen azterketa burutzea proposatu da.

Ikerketa hau burutzeko ezinbestekoa da jendearen borondatezko laguntza, eta hauxe da eskatzen dutena: gaur egun Gasteiz, Laudio,Irun, Arrasate, Donostia, Hernani, Lasarte-Oria, Beasain, Tolosa, Zarautz, Igorre, Bilbo, Durango,Balmaseda, Bermeo, Lekeitio eta Mungia herri/hirietan bizi diren eta bikoteko hizkuntza ohitura “aldatu” duten bikoteen erreferentziak pasatzea (telefonoa, emaila...). Bikotea edozein “motatakoa” izan daiteke: ezkonduta daudenak / ez daudenak, seme-alabak dituztenak / ez dituztenak…, baina ezaugarri hori behar dute, beraien arteko harremaneko hizkuntzan aldaketa bat gertatu dela: lehenago beraien arteko harremana erabat edo nagusiki erdaraz zen, eta gaur egun, beraien arteko harremana erabat edo nagusiki euskaraz da.

Horren bikoteen berri izanez gero, jar zaitezte harremanetan Soziolinguistika Klusterreko kideekin.

Hizkuntzaren salbazioa

Perlatxoa topatu digu gaur Txerrak, Instituto lingüístico de invierno blog interesgarrian jasoa: Richard E. Littlebear hizkuntzalari cheyenneak 1996an Ipar Amerikako hizkuntza natiboen egoeraz eta biziberritzeko bideez egindako gogoeta hain zuzen ere. Artikulu osoa irakurtzea merezi du (en, es), Txerrak zati bat ekarri digu, eta nik beste zatitxo bat hona euskaratuta:

Ameriketako indigenon hizkuntzak ahozkoak izan dira betidanik. Haietako batzuk azken hiru mendeotan idazten hasi dira. Baina gure hizkuntzak irakasteko orduan ahozko tradizio hori hartu behar dugu gogoan.

Batzuetan ahozko tradizoa ukatu eta itsu-itsuan jarraitzen diogu hizkuntzak irakasteko ezagutzen dugun eredu bakarrari: ingelesa irakatsi ziguten modua, gramatikari hainbesteko indarra ematen diona. Gure hizkuntzak ahozko tradiziorik ez baleukate bezala irakastea porrota ekarri duten arrazoietako bat da, beraz, orain porrotaren tradizioaren antzeko zerbait daukagu.

Porrotaren tradizio hori dela eta ez dela, gure hizkuntza gordeko duen edozerekin geratzen gara liluratuta. Ondorioz, orain gure hizkuntza ustez salbatuko zuten konponbide bakarren letania bat dugu orain. Konponbide bakar bat laster beste konponbide bakar batek ordezkatzen du.

Adibidez, gutako batek esan zuen: "Jar ditzagun gure hizkuntzak idatziz". Egin egin genuen, eta hizkuntzek hiltzen jarraitu zuten.

Gero esan genuen: "Egin ditzagun hiztegiak gure hizkuntzenak". Egin genituen hiztegiak eta hizkuntzek hiltzen jarraitu zuten.

Ondoren esan genuen: "Trebatu dezagun gure jendea hizkuntzalaritzan, gure hiztunak".Egin egin genuen, eta hizkuntzek hiltzen jarraitu zuten.

Gero esan genuen: "Eska dezagun hezkuntza elebidunerako diru-laguntza". Egin egin genuen, eta hizkuntzek hiltzen jarraitu zuten.

Gero esan genuen: "Irakats ditzagun gure hizkuntzak eskoletan". Egin egin genuen, eta hizkuntzek hiltzen jarraitu zuten.

Gero esan genuen: "Sor ditzagun kultur produktuak kalitatekoak". Egin egin genuen, eta hizkuntzek hiltzen jarraitu zuten.

Gero esan genuen: "Grabatu dezagun gure zaharren mintzoa". Egin egin genuen, eta hizkuntzek, hala ere, hiltzen jarraitu zuten.

Ondoren: "Bideoak egin ditzagun, gure zaharrak zer egin tradizionaletan gure hizkuntzak ahoan". Egin egin genuen, eta hizkuntzek hiltzen jarraitu zuten.

Gero: "Jar ditzagun gure hiztunak CD-ROMean". Egin egin genuen, eta hizkuntzek hiltzen jarraitu zuten.

Azkenik baten batek esango du, "Izoztu ditzagun geratzen diren hiztun apurrak, honela teknologiak aurrera egiten duenean, haiek berpiztu eta hizkuntza natiboen hiztunak izango ditugu", eta egin egingo dugu eta hiztun hauek etorkizun urruneko mundu batean berpiztuko dira, euren hizkuntza dakiten bakarrak izango direna eta inork ez die ulertuko. Letania honetan konponbide bakoitzean gure hizkuntza salbatuko zuena ikusi dugu - eta hizkuntzak ez dira salbatu.

Kriogenia eta izoztea azken-azkenengo neurriak baino ez dira, jakina. Kontua da, irakaskuntza eta teknologiaren aurrerapen guztiarekin ere, eta harekin dugun menpekotasun gero eta handiagoarekin, gure hizkuntzak hiltzen ari direla oraindik. [...]

Ez da ezkorra Littlebear baina. Apur bat aurrerago hau dio:

Ingelesaren eraginari aurre egiteko, familiak hizkuntzaren lehenengo irakaslea izateko papera berreskuratu behar du. Eurek erabili behar dute hizkuntza egunero, edonon, guztiekin. Baina irakastea eskolaren gain utziko badute, sustengua eman behar diote hari, eta ahozkotasunean oinarritutako irakasbideak erabiltzen dituztela ziurtatu.[...]

Ezin dugu beti ibil negarrez, gure hizkuntzen heriotzaren arrazoiak katalogatzen, horren ordez, aurrera egin behar dugu hizkuntzen biziberritzeko ahaleginetan izan diren arrakastei erreparatuta.

Zer ikasia izango lukete gugandik? Ala guk haiengandik gehiago?

Argazkia: Athabascan Dance (toddraden Flickr-en)

Transmititzen

Aste honetako ARGIAn euskararen familia-transmisioa hartu dute asteko gai. HPSk 2007an egindako ikerketa baten karietara haren berri eta emaitzen laburpena daukagu Merke eta eraginkorrena: etxean erakutsi euskara erreportajean (erreportaje osoa PDFn, 1,50 mb).

Emaitzon arabera gaurko euskaldunon artean familiaren bidez euskara jaso dutenen kopurua jaitsi egin dela dirudi, gero eta gehiago dira familian ez, eskola edo bestelakoetan jaso dutenen kopurua. Erreportajearen barruan egin dioten elkarrizketan honela dio Patxi Baztarrikak: "euskaldun berriak gero eta gehiago ari direla euskara transmititzen".

Berez ez dakit datu kezkagarria ala pozgarria den, bietatik edukiko du seguraski. Baina ikerketaren ondorio batzuekin alderatuz gero, kezka nagusitu egin daiteke:

Hizkuntza-gaitasun erlatiboa oso erabakigarria da hizkuntza transmititzeko prozesuan, hizkuntza-gaitasun bereko bikotekideek oso modu desberdinean transmititzen baitute euskara, euren lehen hizkuntza euskara izan ala ez.

Edo hau:

Euskaldun berri diren bikoteengan edo kideetako bat soilik elebidun dutenengan, transmisio-prozesua ez da bete-betean bermatuta egoten.

Familia-transmisioan omen dago hizkuntzaren geroaren giltzarri nagusietako bat. Gutxi dira familiaren etenaren ostean berpiztu direnak hain zuzen ere. Baliteke gaur egun familia-eredua eta haren pisu soziala funtzio eta pisu tradizionaletik aldentzea, bai eta hizkuntza-transmisioan beste elementu batzuek pisua hartzea, baina haren funtzioa ez da inondik ere desagertu.

Gauzak horrela, segidan datoz gogora euskaltegi eta euskara klaseetan dauzkagun guraso guztiak. Eta familia-transmisioa sendotze honetan gure papera zein den hausnartzea.

Esperientzia piloturen bat egon da azkenaldiotan, hala ere, esan dezakegu gurasoa gure "bezero" tradizionala dela. Lehenengo gau-eskolak ikastola sortu berrien arrimuan sortu ziren gehienetan, gurasoak euskaraz biziko zen umearen ibilbidean partaide egitearren. Gaur egun umeak euskarazko ereduetan dituen ikasle asko ditugu, bakarka edo berariazko taldeetan. Argi dago honelako kasu askotan ez dela euskara familiaren bidez trasmitituko, helduaren ikas-prozesuak gutxitan eutsi ahal dio umearen erritmoari, eta familiako hizkuntz ohiturak ez dira derrepentean erraz aldatzen gainera. Jarreretan edo pertzepzioan eragitea lortuko dugu gehienez.

Orduan, zertan lagundu ahal dugu guk honetan? Ez dago erantzun errazik (askotan guri eskatzen zaigun arren). Aurreko batean, mundu asoziatiboan nola eragin genezakeen pentsatzen jarri ginen, oraingoan familia mundura zuzendu dezakegu begirada. Zelan lortu ahal dugu euskaldun berriak dauden bikoteetan transmisio prozesua (gehiago) bermatzea? Ahal badugu.

Ama-hizkuntzaren eguna ospatu den asterako hausnarketa aproposa, bai.

Sendi proiektua

Blog berria eta albiste berria:

sendi proiektua - ... SENDI PROIEKTUA 06/07 Zer da? Gure helburua da Getxoko umeen gurasoek euskara erabiltzea eta belaunaldien arteko hizkuntza transmisioan eragitea. Proiektu berri hau Getxoko Udala eta Egizu Euskara Elkartearen arteko elkarlana da. Norentzat da? + Getxoko ikastetxe guztietako A, B eta D ereduetan matrikulaturik dauden ikasleen gurasoentzat. ...sendi proiektua [Euskaltegiak Technoratin]

Getxotik etorri da gurasoentzako esperientzia berria: Sendi proiektua. EBPN eta halako makroplanetan transmisioa agertzen zaigu arlo lehenetsien artean. Transmisioaz jardutean gurasoak eta familiak izaten ditugu gogoan, eta proiektu hau interesgarria izan daiteke maila horretan. Ez da bakarra, asko daude, eta halako plangintzetan euskaltegiok ere ibiltzen gara sartuta.

Transmisioaren kontzeptuarekin daukat nik buruhaustea hala ere: familia kontuetara ekartzen da jeneralean, baina, hizkuntza familian baino ez dugu ikasi?  Ez, ezta? Ama-hizkuntza iturri anitzetatik etortzen zaigu: familia, eskola, hedabideak, lagunak, ezagunak, ezezagunak, etsaiak,.... eta gure kasuan, euskaltegiok ere azken baten ez gara hizkuntzaren transmisoreak? Hausnarketa polita.