!name-ren blog-a

Lubakirako argia

IV. Soziolinguistika jardunaldian izan nintzen atzo. Ez da lehenengo aldia Klusterraren ekitaldi honetan partaide naizena, oraingoan pulpituan ere eduki dut txokotxoa berriz.

Soziolinguistikaren dibulgazioa, zabalkundea, prestakuntza eta halakoen inguruan ardaztu da aurtengo ekitaldia, eta edukietan ez ezik, formatuetan ere berrikuntz batzuk probatu nahi izan dira. Ez dut kronika zehatzik egingo, materialak ere seguraski laster izango dituzue sarean, Klusterrekoek ohi duten bezala, eta han jasotako ideia batzuk ekartzen saiatuko naiz.

Politikarien ohiko sarreraren ondoren Xamar jarri zen mikrofonoaren aurrean, bakarrik ez baina. Ohiko hitzaldi-speech-aren ordez Klusterreko Belen Urangak hartu zuen elkarrizketatzaile papera, zuzeneko galdera-erantzun saio publikoa izan genuen alegia, ordubete luzeko elkarrizketa.

Irakaslea da Xamar, eta euskara irakasleen edo euskaraz diharduten irakasleen lanaz metafora belikoa egin zuen: "Irakasleak aurkitzen du hizkuntza-gatazakaren lehenengo trintxera".  Irakaskuntzan edo hizkuntzan ari garenon aspaldiko sentsazio bati jarri dizkio hitzak Xamarrek seguraski, abangoardiako fronte batean ari gara, euskararen mugetan nonbait. Horrek dakarren higadura emozional, motibazional eta fisikoa ere bai ezagunak ditugu honez gero. Xamarrek mahai gainean jarri zuen, eta hala ere nago euskalgintza edo dena delako mundu-sektorean horren pisua eta garrantzia ez dela behar beste aintzat hartu garapena, ikerketa edo gogoeta egiteko orduan. Deigarriago zenbat euskaltzale profesionalek ere jardun duten inoiz irakaskuntza lanetan jakinda.

Xamarren ideia horrekin geratu nintzen. Ondoren kultura eta jarreren inguruan ere jardun zuen. Berrian irakur dezakezue gehiago.

Hausnartu sariak eman ziren gero, eta lanen egileei tartetxoa utzi zitzaien haien berri emateko. Bat aldizkariaren 78. zenbakian daude jasota. Sarien hurrenkeran atzekoz aurrera Patxi Juaristik Euskal soziolinguistika aplikatua: bilakaera metodologikoa eta teknikoa lehenengo. Ikerketa soziolinguistikoen historioa aztertu du, eta ondorioetan, nik ulertu nuenaren arabera, haren ustez ikerketa eredu kritikoaren faltan gaude, partaideak inplikatzen eta erakaldaketan jartzen duen eredua. Ideia interesgarria iruditu zitzaidan benetan, ikertua partaide egitea, ondo ulertu banuen behintzat.

Galder Unzalu deustuarrak Sugea dantzan: She's in fashion-etik Bilbao euskaraz-era bigarren. Bilbon espazio publikoaren diseinu eta kudeaketa publikoa eta hizkuntzak zein komunikazioak duen lekuaz paralelismoa ezartzeko ariketa bitxia eta interesgarria egin zuen. Komunikazioa ezinbesteko du hizkuntzak, eta komunikaziorako espazioak eta aukerak Bilbo batean murrizten ditu politika urbanoak berak, euskaldunok komunikazio espazio publiko horiek konkistatu behar dugu nonbait. Beste ideia interesgarri bat duda barik.

Luis Azpiazu irakasleak jaso du lehenengo saria Gazteak, musika eta euskara lanarekin. Arrasateko Arizmendi ikastolan egin zuen ikerketa lana, euskara eta euskal munduaren erreferentzia kulturalak gazteek nola ikusten dituzten musikaren bidez. Egilea bera ez zen bertan egon, eta haren lanaren pasarte batzuk irakurri zizkiguten. Badirudi gaur egun euskara indarra galtzen hasita dagoela gaztetxoen erreferentzia musikalen artean, "euskal musika" topiko edo gune zehatz batzuekin lotzen ari direla. Seinale kezkagarriak nonbait.

Goizaren errematea lan-saioa deitu zutena izan genuen. Formatu esperimentala jarri nahi izan zuten praktikan hemen. Mikel Zalbidek "Teoriari tiraka, diglosiaren purgatorioaz" izenarekin emangio zion gaiari sarrera, eta bertan beste hiru adituk emango zioten erantzuna: Paula Kasares, Iñaki Martinez de Luna eta Estibaliz Amorrortuk (azken hau ezin etorri izan zen azkenean).

Diglosia kontzeptuaren historiaz eta adierak argitu nahian hasi zen Zalbide, terminoa adiera desberdinak dituela, beti ez direla bat etortzen eta halako adiera kolokiala dabilela hor nonbait zabalduta egokia ez dena (trenari abioia edo abioiari trena). Martinez de Lunak eta Kasaresek eman zioten segida eztabaidari, eta gauza interesgarriak entzun ziren, baina uste dut askori geratu zitzaigun sentsazioa eztabaida bizantino baten aurrean egon ginela. Gaiak (diglosiaren adierak) ez duela hainbesteko garrantzirik, edo ez zitzaiola oratu gaiaren muinari (noraino heldu behar dugu: elebistasun orekatu, deskorekatu edo zer bateraino?).

Ideia batekin geratu nintzen hari horretan: diglosia hitzak adiera kolokiala hartu badu, bistan dago hemen badagoela halako soziolinguistika popularra deitu daitekeen zerbait, hau da, dibulgazioak funtzionatu du nonbait gurean, termino tekniko bat adituen hizkeratik euskaltzaleen hizkerara ailegatzeraino. Ez gara 0tik hasten beraz.

Bazkalorduan zer hausnartu eduki genuen beraz, eta arrastiko txanpari ekiteko modua. Kataluniatik etorri eta Jordi Solé i Camardonsi egokitu zitzaion bazkalosteko modorraren erremedioa izateko beharlekua. Katalanez aritu zen Solék bat-bateko itzulpen zerbitzuarekin, askok erabii ez genuena gure osagai latinoari esker. Katalunian soziolinguistikaren dibulgazioa arlo ezberdinetan nola jorratu den kontatu zigun, hezkuntzan bereziki, hango kezkak eta irtenbideak. Ideia asko eta ni bati erreparatu nion, hizkuntzaren egoera, erabilera eta izaera soziala hizkuntzaren partea ere bada, eta hala zabaldu behar da, hizkuntzaren erabilera ez da soilik egin beharreko bat, ezagutu beharrekoa ere bai adibidez. Hizkuntzaren aldeko lanarentzako ezinbestekoa ia. Hala, ikas-programetan ere txertatu izan dira osagai soziolinguistikoak. heziketa soziolinguistikoa edo deitu daitekeena. Euskara ikasten duenarentzako "curriculumetan" horrek zer leku duen jorratzeko gaia dela esango nuke.

Jardunaldiaren errematea Txerra Rodriguez, Jaqueline Urla, Julen Arexolaleiba eta lauron esku geratu zen, Arkaitz Zarragak gidatuta soziolinguistikaren dibulgazioak jarduteko jarri gintuzten mahaiaren atzean mahai-inguruan. Duela gutxi argitaratu de Soziolinguistika eskuliburuaren koordinatzailea izan da Arkaitz eta hura izan zen jardunaren abiapuntua.

Mahaian egonda eta memoria txarraren jabe, zurrunbiloan ideiak oraindik. Baten bat ekartzearren, uste dut bat etorri ginela soziolinguistika euskararen normalizazioarekin lotuta gehien bat, arlo desberdinetara zabaldu beharreko jakintza eta gogoetagaia dela: euskararen profesionalen artean, euskaltzale konprometitu edo militateen artean, eta jendartean oro har. Bakoitzena bere mailan, formatuetan eta kanaletan. Urlak esan zuen modura, gure muga linguistiko, sozial eta politikoetatik harago ere eman behar da euskararen berri "soziolinguistikoa": euskara zertan den, zer eta zergatik ari garen egiten eta euskal-komunitatearen ikuspegi sozial hori zabaldu nonbait.

Bistan da lehenengo lubakian dabiltzan horiek zeren aurrean dauden ulertu eta hari ekiteko estrategiak eta taktikak aurkitzen laguntzeko tresnak eta mapak eskertuko lituzketela, lubakitik inoiz irten ahal izateko besteak beste.

Denboraren kontra

"Aprender euskera en 80 horas". Hala esan dit Google Readereko lerrokada batek. Badakizue Interneteko irakurketaren lehen pausoa testu laburren zerrenda baten aurrean jarri eta haietatik irakurtzeko deseatzen egon zaitezkeenaren pista ematen dizutenak diskriminatzea izan ohi dela, dela agregatzilea, dela hedabide digitalaren titularren zerrenda, dela Twitter edo Facebook bezalakoetako timeline-a. Ondoren link koloreko titular horien gainean sakatuta zapuztu edo puztu egingo zaizkizu ilusioak.

Titular horrek irakurtzeko ilusioa piztu dit bada. Egia esanda ez dut espero izan gure harri filosofala aurkitzerik, ez. ez da hori nire ilusioa izan, euskararen edo euskara ikastearen gainean azken WTFarekin gozatzea baizik. Eta azkenean ez bata ez bestea. Titulargintza profesionalen tranpa batean jausi naiz, besterik gabe.

Lerro horren atzean Iruñeko Arturo Campion euskaltegiaren ideia bat egon da, baina ez euskara ikasteko metodo definitiboa, ezta xelebrekeria baskonikorik ere. Krisiaren ondorioz denbora tarte handiagoa dutenentzat euskara ikastaro trinko, labur eta merkea. Albistea irakurrita ez du ematen IKAkoek horrelako titularra eman dutenik, hau da, ez dute adierazi nahi izan euskara 80 orduan ikasi ahal denik. Esan bezala, titulargileen trikimailu linguistiko batera garamatzate zantzuek.

Euskara ikasteko denboran ez da hainbesteko murrizketarik gertatu derrepentean.

Zenbat denbora behar da hizkuntza ikasteko? Galdera hori ez da izango hausnarketa pertsonal edo kolektiboetan sarri plazaratzen den gogoetagaia. Bai, ordea hizkuntzaren irakaskuntzan diharduten erakundeen harrera bulegoetako FAQen osagai ezinbestekoa esango nuke: Zenbat ordu-egun-aste-urte-diru behar da hizkuntza hori ikasteko? Eta ez dut uste inon "80 ordu" izan denik erantzuna, beti ere hizkuntzaren ikas-prozesu osoari buruz ari bagara, noski.

Gurean adibidez, seguru nago erantzuna orduetan formulatuta lau digitutik gorakoa izango dala gehienetan, 1000 ordutik gora alegia.

Eta gogoratu dut lankide batek behin beste lankide baten lagun baten ezagun batek esan ei zuena. "Euskararen irakaskuntza iruzurra da". Hala heldu zitzaidan ggb katea horren katabegi horiek guztiak pasatuta.

Zertan da iruzur hori bada? Ez zioen azkenotan prentsa serioan euskararen gaineko albisteetako iruzkin serioetan azkenotan agertzen den "euskara negozioa baino ez da" lelo horregatik, ez (sentitzen dut halakoak zabaltzen dituztenei oihartzunik ez ematea). Hizkuntza ondo dakizula esateko moduko maila batera ailegatzeko ibilbide "komertzialaz" ari zen. Gurean eskaintzen diren modulazioak eta ordu kopuruak eskandaluzkoak ziren beste hizkuntza batzuetan ikasteko eskaintzen denaren aldean. 

Ez dut helduentzako hizkuntza ikastaroen eskaintza ondo ezagutzen, ez naiz aztertzen hasi ere. Entzunda nago ingelesa edo frantsesa ikasteko zentro eta akademietan modulazioak eta klase-denbora gurean baino askoz laburragoak izaten direla. Gogoratu dut bidenabar, orain estandarra dugun modulazioa (astean 8-10 ordu urte guztian) lehenagoko batean (30 urte?) "ikastaro trinkoak" zirela. Ohikoa gau-eskoletako eredua zen nonbait, hizkuntz-akademietatik hurbilago.

Euskara ikasteko denbora luzatuz joan dela pentsa daiteke. Arrazoiak egongo dira, eta ez dut uste arrazoi komertzialak izan direnik. 80 orduan ikastera ez gara helduko, ez gu ez inor, baina efikazia eta efizientzia neurgailu jartzen badira, oraingo denborak zelan murriztu pentsatu beharko litzateke akaso.

Ikasteko denbora laburtu, ez ikastaroen luzera bakarrik, noski.

Argazkia: one face, 24 hours. Egilea: Camil Tulcan (Flickr). Lizentzia.

Existitzen dira?

Zirikteroak sare berpiztuan (aupa zuek!) Pilar Montoya irakaslearen mezua irakurri nuen lehengo egunean. Harrituta geratu zen Pilar ikasle batek euskaltegiko foroan irrati batek kontzertu batera joateko sarrerak zozketatuko zituela irakurri eta sinistu ez zuenean, ez zela benetakoa pentsatu zuen ikasleak.

Interneten sinesgarritasunaz kezkatu zen batez ere, eta horren harira galdera hauek bota zituen:

• Nire testuek ez dituzte sinesgarritasun baldintzak betetzen?
• Foroetan irakurtzen duguna gezurtzat hartzen dugu?
• Zein da nire ikaslearen mundua?

Ez zait berria iruditu sentsazio hori, Pilarrek zabaldu arte ez dakit inoiz planteatu den hala ere. Eman dituen hiru aukera horien artean gakoa non dagoen esatera ez nintzateke ausartuko, baina euskararen ikas-irakaskuntzan izan dezakegu erronka berezia. Burura etorri zaizkidan bi erreferentziarekin azaltzen saiatuko naiz.

Batetik, hizkuntzak ikasteko materialak eta testuak direla eta aspaldian entzun dudan ideia bat. Esanahirik gabeko testuak eta pertsonak, metodo eta liburuetan, funtzio didaktikoa besterik ez duten testuak eta diskurtsoak, "banalitatea", edo "absurdoaren apoteosia" bezalako ideiak. Xede hizkuntzak existitzen ez den mundu irreal eta hutsala islatzen duela azken batean.

Sarea apur bat arakatuta Widdowsonen  hitz hauek aurkitu ditut artikulu honetan (pdf)

en interés de la exposición de muestras de la lengua, unos personajes representan la insistencia en lo ordinario e insignificante, una apoteosis del tópico

Ikuspegi komunikatiboaren hasieratik izan da kezkagai ikas-prozesuaren inguruko komunikazioaren hutsalkeria hori dirudienez. Honez gero gaindituta egon beharko luke baina ikasle-jendearengan esango nuke oraindik dagoela errotuta bestelako ikuspegia.

Hizkuntza ikastea ariketak egitea da, testuak irakurtzea hitzak ulertzeko, hitz egitea errorerik ez egiteko, idaztea hizkuntzaren jakintza erakusteko... eta testuinguru horretan zer,nork, zertarako, noiz eta nola esaten den bigarrengo kontua da. Ariketa eta idazlana errege dira oraindino askoren pertzepzioan, eta erresuma horren mapa gramatika kontzeptuak batzen dituzten ariketa bildumen probintziek osatzen dute.

Erraza izan daiteke oraindik esanahia, idazki eta berben balioa bazter geratzea, komunikazioa alegia. Eta ondorioz irakurtzen dena, entzuten dena, esaten dena edo idazten dena sinesgarria edo baliagarria ez delako sentsazioa.

Kantua da gogora etorritako bigarrena. Kantua baino, Negu Gorriakek Xabier Leteren Euskal Herri Nerearekin egin zuen remix hau. Anton Reixa olerkari eta musikari galiziarraren hitz hauek Leteren ahotsaren gainean:

"...mesmo algunas veces poderiamonos preguntar si existen realmente os vascos detrás de todos eses titulares de prensa"

Euskaldunok, euskara, euskararen herria ikusgarria da? Euskara ikaslearentzat ere bai. Horra ekar genezake galdera.

Bai, batzuetan galdetu egin lezake ikasleak berridazketa, betetzeko hutsune, idazlan, irakurgai, entzungai, aukera anitzeko galdera, idazteko gai-zerrenda, bideo, hiztegi edo irakasle horren atzetik euskaldunik baden benetan.

Galdetzen ote duen nago hala ere. Ikasi behar den galimatias hori pertsona batzuen bizitzaren ispilua dela konturatzen da? Konturatu nahi du? Ikasleak eta pertsona askok galdetu beharko lukete agian: euskaldunak existitzen dira?

Batzuk ezezkoa frogatuta gustura biziko liratekeela esango nuke, beste askok ez dute galderaren erantzuna erraz ikusteko modurik akaso: oihanak izkutatzen dielako, oihanean sartzeko motiborik ez dutelako edo oihaneko fauna ez delako saldo handietan eta bistan ibiltzekoa.

Lantoki bikoitza dugu agian euskararen ikas-irakaskuntzan: hizkuntza ikastea bermatzea eta hizkuntza horretan bizitza dagoela erakustea.

Masa eta etorkizuna

Mintzapraktika hitza ez da berria, euskara ikastearekin lotuta dago aspaldian gainera. Baserrira mingaina askatuko zuen edabe magikoaren bila joaten ziren aintzindari haiengandik gaur eguneko mintza-berba-lagun-kideengana tradizioa ezarri dela esan daiteke.

AEK-k eta Topaguneak duela urte batzuk tradizio horri zabalkundea ematea pentsatu zuten, eta hor ibili dira berriketak eta berriketariak ugaltzen, gero eta leku gehiagotan eta gero eta jende gehiagok euskarazko hitzordua agendan.

Inbertsioa egin da horrela izan dadin, eta inbertsio horrek zer eman duen jakin beharra egon da. Euskara ikasteko baliagarria izan da? Euskara gehiago egin dadin balio izan du? Pozik egon da jendea?

Eusko Jaurlaritzaren eskutik Aztiker enpresak egin du horren peskiza, eta gaur aurkeztu digute Mintzapraktika egitasmoaren eraginkortasuna neurtzen ikerketa.

Hor egon dira Aztikerrekoak beraz, haien aurrean AEK eta Topaguneko ordezkariak eta HABEren zuzendaria EJren Hizkuntza Politikarako Zuzendaritzaren izenean.

Eta emaitzak? Hemen duzue laburpena eta hemen txosten nagusia, ez dut dena kontatuko (apuntatzeko boligrafo barik eta memoria slot-ak beteta joan naiz).

Labur, antolatzaileak pozarren egoteko modukoak duda barik. Etengabeko hazkundea azken urteotan, hedapen geografiko zabal-zabala, asebetetze handia partaideen aldetik, eta euskara hobetu eta gehiago erabiltzen dutela hauteman dute partaide gehienek. Asmoak betetzen diren seinale nonbait. Hala laburtu dute ondorioetan Aztikerreko kideek: partaidetzak izan duen hazkundea ikusita masa-fenomeno baten aurrean gaudela esan daiteke, bistan dago jende askoren behar izanak asetzen dituen ekimena dela eta hor dagoela nonbait arrakasta sozial horren giltzarria. Horixe izan daiteke berba: arrakasta.

Pello Jauregi adituak egin du irakurketa amaieran, triunfalismoa apur bat epeltzen eta gaia kokatzen saiatu da. Honako proiektuek erabilra zabaldu dutela ezin uka daiteke, jendearen asebetetzea ere aipagarria da, baina hala ere norberaren bizimoduaren muinean ez dute sartu euskara: familian, lagunartean edo lanean adibidez. Norberaren bizitzaren atal bat betetzen dute, gustura dabil jendea, baina tarte marginala da hori nolabait. Erabilera sustatzeko botoi magikoa aurkitu duela uste duena oker dago. Dena den, mintzataldeen teknika beste arlo horietara zabaltzea apuntatu du jorratzeko ideia bezala.

Ados horretan, mintzapraktika ez da euskararen erabilera orokortuko duen soluzio definitiboa, ez dut uste hori inori bururatu zaionik ere,  baina zer ikasi batzuk eman dituela esango nuke. Beharbada euskararen normalizazioaren bidean jendearen behar izanak hartu beharko dira kontuan, behar izanak, espektatibak eta asebetetzea, poztasun apur bat eman, alegia. Euskara erabiltzea bada xede nahiz ikastea bada, eta kasu honetan biak batu dira. Kontzientziak flagelatzen edo azterketa latzak ikusmiran jarrita nekezagoa izan daiteke hizkuntza erabiltzeko gaitasuna lortzea eta hura praktikan jartzea.

Eta bistan da mintzapratikak sano laguntzen duela euskararen erabilera hedatzen, eta euskara ikasten ere bai. Bai, baina ez batean ez bestean ez da baten batek espero dezakeen botoi magikoa. Ikaskuntzaren bidean osagai garrantzitsua bihur daiteke, martxa honetan masiboa ere bai. Aintzat hartu behar diren aukeretako bat.

Ikaskuntzaz ari garela, HABEko zuzendariaren hitz batzuek eman digute arreta askori. "Mintzapraktika euskararen ikaskuntzaren etorkizuna den autoikaskuntzak behar duen osagaia da" edo horrelako zerbait entzun dugu.

Ez dakit nondik datorren ondorio hori, ez da azalpenik eman. Euskararen ikaskuntzaren etorkizuna autoikaskuntzari aitortzea, erabileraren etorkizuna mintzapraktikari aitortzearen bestekoa iruditu zait boteprontoan. Ustezko botoi magikoa, azalpen edo zehaztapen gehiagorik ematen ez den bitartean behintzat.

Askok uste dugu seguruenik euskara ikasteko erak, formatuak eta bideak aldatuko direla aurrerantzean, baina etorkizuna botoi bakarrean jartzen ez nintzateke ausartuko.

Euskara ikastearen etorkizuna euskararen erabileraren pentsuan dagoela esango nuke gehienez.

Lotura: Mintzapraktika egitasmoak, masa-fenomeno berria? (Praktikatu)

Hizkuntz-itzalak

 Mezu pare bat irakurri ditut egunotan, ohikoak ditudan blog bitan. Enric Serraren Aprendre Llengües-en bata [599] Consciència lingüística contra obvietat. Iñigo Roqueren Idazkolako takatekoak-en bestea, Paristik natorren.... Eta estekatxo bat ikusi dut bien artean.

Serrak Ara agerkarian egiten duen kolaborazioaren nondik norakoak eta asmoak azaltzen saiatu da. Hizkuntz-kontzientzia sustatu nahi ei du hango blogean,

Viure amb consciència lingüística vol dir, a parer meu, provar d'entendre el món des de la llengua, des de les llengües (fins i tot una sola llengua en són moltes!)

Obvietat linguistikoa deitzen duena gainditzea da asmoa. Hizkuntza erabiltzen den komunikazio tresna dela, hari erreparatu gabe bizi gara nonbait, zer eta nola esaten dugun/zaigun eta horren atzetik zer dagoen arreta eman barik.

i l'objectiu és sempre el mateix: no permetre que la llengua ens sigui una superfície transparent, fer l'exercici de reclamar-li una opacitat transitòria, de frenar-ne la referencialitat immediata.

Hizkuntzari lantzean behin arreta ematearen aldarri modura uler daiteke, denok neurri batean hizkuntzalariak izan-edo. Kontzientzia linguistikoa piztu behar da: hizkuntzaz pentsatu, hausnartu, eztabaidatu, jardun...

Eta Iñigoren artikulura joan naiz ondoren. Ez da gaia izan pentsarazi didana (Paristik natorren/datorren artista bat naiz ni horrek zer pentsatua ematen duen arren), hizkuntza ezartzeko jarraitzen dugun bidea baino: klasikoen eta literaturaren erreferentziak, urliak nola esan zuen harakoan, sandiaren testuetan zer aurkitu dugun... hizkuntza xehetu, arakatu, mintzagai eta gogoetagai hartu, eztabaidagai ere bai.

Formari buruzko gogoetaren beharra aipatu da sano hizkuntzaren didaktikaren literaturan aspaldion, xede-hizkuntza horri arreta eman, analizatu, probatu, hipotesiak eraiki...  Esango nuke euskaldunok horretan ondo trebatuta gaudela azken batean, Enric-ek partaide asko aurkituko lituzke gurean alegia.

Baina kontzientzia linguistiko horretan ez ote zaigu ahazten sarritan hizkuntzaren funtzioa zein den, eta hizkuntza funtzio horretan bizi dela? Hizkuntza ikasten duenaren asmoa azken batean ez da "obvietat" horretara heltzea, hizkuntza tresna ikustezin bihurtzea? Eta hizkuntza biziaren (normalaren?) ezaugarri nagusia ez ote da gardentasun hori?

Bestela, esango nuke itzalari begira jartzen garela, eta itzalak ederrak izan daitezke, bolumena eman diezaioke objektuari, baina objektu barik ez dago itzalik, foko potenteenekin argituta ere ez.

(Hilabete eta erdi luze hemen ezer idatzi barik, eta gaur honako elukubrazioekin etorri ere egitea...)

Tituluak, diruak eta gaitasunak

Gaurko albistea izan da, EAEn D ereduan ikasi dutenei EGA/3. maila/C1 homologatuko zaie berez, ez dute azterketarik egin beharko titulua akreditatzeko alegia. EAEko gobernuaren asmoa da hori behintzat, 2012tik aurrera indarrean jartzea.

Harridura edo zalantza behintzat zabaldu da sarean. Onintza Iruretak ez du ulertzen ekimena, bere ikasle-esperientzian ikusitakoa gogoanz zalantza piztu zaio. Ugaitz Zabalak ere gaur egun Hezkuntza-sistemak ezagutza hori bermatzen ote duen ironiaz dihardu. Zuzeun eztabaida piztu da honen inguruan, I. Larrazabal opariez ari da artikuluan, ahalegina saritzea nahikoa ote den edo.

Twitter-en pilota alde bitara joan da pilota. Bistan da orain Unibertsitatearen gain geratzen dela neurri batean euskara maila bermatzearena. Ricardo Gomezek unibertsitarioen euskara mailaren arazoaren erruaren zati bat hartzen du bere gain, alegia, hezkuntza-sistemak eta Unibertsitateak euskara maila bermatzen ez dutelako hori bertako hutsunea ez ote den.

Baina gurera etorrita ere egon dira erreakzioak. Haserrea, sustoa, susmoak...

Albisteak zer esana eman du, bai. Alde batetik justua izan daiteke, pertsona batek ikasketa guztiak euskaraz egin badu, eta unibertsitate-maila batera heldu bada, suposatuko dugu hori guztia euskaraz egin badu, horretarako euskara-maila izango duela, alegia, hori egiteko hizkuntza-gaitasuna. Europako Erreferentzia Marko/Eredu batean C1 mailarekin deskribatu daitekeena, edo HABEren 3. maila, edo EGAk akreditatzen duen gaitasuna.

Hala da errealitatean? Bistan da era berean zalantzak ugari dabiltzala hezkuntza-sistemaren bidez lortzen den hizkuntza-gaitasunarekin: jarioa, erraztasuna, aberastasuna eta -bereziki- zuzentasunari dagokionez.

Baina une honetan susmoa ere pizten da. Krisia, murrizketak, HABEren "kolapsoa", eta orain hau. Ezaguna da euskaltegien "bezeroen" artean D ereduan jardundako gazteak izaten direla, euren euskara-mailari bedeinkapena emango dion agiriaren bila datozenak. Eta azterketa desberdinetan (denetan sarri) aurkeztu ohi dira.

Tituluak zuzenean homologatuta, euskaltegietan ikasle batzuk gutxiago, diru-laguntzetan gastu gutxiago beraz, azterketetan ere publiko gutxiago, pertsonal eta gastu gutxiago... Horrelako kalkulua egin ote du norbaitek?

Zalantza asko gai honen inguruan. Neure aldetik lehengo egunean etorri zitzaidan ideia berdina. Euskara-maila zelan-nori-noiz-nola ebaluatu-egiaztatu-akreditatu hainbat indar, berba eta buru-neke. Eta, denbora eta energia horren zati bat hizkuntza hobeto nola ikasi eta ikasi eragin pentsatzen eta probatzen emango bagenu, igual ez genuke hainbeste arduratu behar tituluak non eta nola ematen diren.

Tira, apur bat hippy hippie paratu naiz igual, baina une honetan esango nuke EHko gizarteari egingo bagenio azterketa globala, C1 horretatik urrun-urrun dagoela ikusiko genukeela duda barik. Hau da, maila horrek deskribatzen duen gaitasunarekin egin daitezkeen gauza gehienak egiteko orduan zailtasuna eta ezina izango lirateke nagusi.

Bipuntozero gara aspaldian?

Jendea sare sozialetan enredatzen hasi denetik blogak hilda ei daude. Blog honek azkenotan izan duen aktibitatea ikusita diagnostiko onik ez luke izango, ez. Baina gaixo honek ez du epidemiarik ekarri, eta badira munduan irakurri eta alegratzeko modua ematen duten blogak oraindik ere.

Hizkuntzen irakaskuntzaren esparru zabalean eta gaztelaniaren ikas-irakaskuntzan (ELE deitzen duten horretan)  zehazki, JRamónELE da horietako bat. Gogoeta didaktiko interesgarriak, originalak eta praktikakoak sarri, hausnartu, motibatu eta ikasteko abiapuntu ona. J. Ramón Malaga Sí eskolako zuzendari akademikoa da, irakasle eta materialgile lanetan ibilia, baita irakasleen prestakuntzan ere. Eta blogean bere lanarekin lotutako ideiak, hausnarketak eta proposamenak jorratzen ditu, blogari onen estiloan: labur, argi eta gertutasunez.

Gaur hain zuzen ere post dotorea ekarri digu: Características 2.0 de un profesor de E/LE.

Gogoeta original eta grafikoa. Web2.0 (honez gero hilda behar lukeen beste bat) kontzeptuari buelta eman, eta, sarri egin den ez bezala, 2.0 irakaslea eta 2.0 zerbitzuen zerrenda grafiko-diagramiko estentsiboa egin beharrean, kontzeptua bera eta irakasle baten papera alderatu ditu, eta grafiko argigarri honetara ekarri.

Eta grafikoari kolpe hasi eta lehenego ideia. Web2.0 kontzeptuan ez daude bada aspaldian irakaslearentzat aldarrikatzen diren hainbat rol eta gaitasun berberak? Asmakizun berri(tzaile)a ei zena aspaldiko ideia dela esan liteke:

•  Web "soziala". Irakaslea ere "soziala" da, baita beraren papera eta lana ere. Ikaslea inguru sozialean diharduen pertsona da, besteekin elkarrekin atazak egiten dituena, besteekin eta "besteei" ikasten diena, afektibotasunaren porlanak finkatzen duen giro batean dihardu, sare sozial bat ehuntzen dituen harietako bat da, eta hizkuntza giro eta inguru horren tresna sozial nagusi bezala erabili eta ikasten du.Eta irakaslea ere "sozietate" horren bazkide eta agentea da.
• Elkarrizketa, solasaldi handia. ikasleekin jositako sare hori ehuntzen du haiekin hartu-emanean, elkarreraginean; sakea egin,  pilota jaurti, jaso eta bueltan jaurti. Etengabeko solasaldi batean dihardu, hamaika feedback klase tratatu eta haiekin jokoa berregin, egokitu...
• Sinpletasuna, argitasuna. Argi azaldu eta argi jardun. Ideiak eta gauzak eskuragarri egin, dosi txikietan, gradual, egunez egun apurka-apurka gehituz. Diskurtso eta ideia konplexuak galbahetik pasa eta dosifikatu, hurreratu.
• Remixa. Eduki eta formatuen aukera desberdinak aintzat hartu eta josten ditu. Ideiak jaso eta testuingurura ekarrita josten ditu soineko berri baten forman. Hizkuntzaren lagin errealak jaso eta tratatzen ditu. Ez da mugatzen espazio eta formatu estandarretara, betikoetara, aukera guztiak aintzat hartzen ditu. Ez du bilatzen erabateko originalitatea, baina edukiak jaso eta nahasteko ohitura eta gaitasuna du.
• Edukia. Benetako zerbait esatea edo entzutea, edo benetako zerbaiten gainean jardutea bilatzen du. Hizkuntza bera ere benetakotasun horren menpean nahi du, komunikazioan zer den jakin nahi du, komunikazioaren edukiekin zer lotura duen unean-unean
• Beta iraunkorra. Inoiz ez da perfektu sentitzen, beti dago bertsio-berritzearen beharra, kontzientea da horretaz, larritu gabe baina konformatu gabe. Hobekuntzarako bidea edonondik zabaldu daiteke. eta ate-begi guztiak ditu irekita. Praktikan probatu eta aurkitzen ditu erroreak eta arteztu beharrekoak.

J.Ramónen grafikotik boteprontoan datozen burutazioak izan dira horiek. Bipuntuzerismoaren beste ezaugarri batzuk ere jorratu litezke agian: partekatzearen kultura, gardentasuna, pertsonalizazioa eta abar.

Esango duzue hori ez dela irakaslearen eredu klasikoa, ideia tradizionala. Ez, ez nuke hori esango neuk ere, baina irakaslearen 2.0 ezaugarri horiek, ez dut uste web2.0k ekarri dituenik ere, lehenagotik ari gara horietako askoren aldarria entzuten. Eta esango nuke aspaldian direla  hizkuntza-irakaslea deskribatzeko eredu politkoki zuzena. Badakizue, praktikan jartzea kostatu arren, edo harekin kontraesan garbian egon arren, aldarrikatu behar den hori.

Ez diet nik kontra egingo, ez, aitzitik, bide ona erakusten dutela uste dut, eta gainera askotan berba potolo-anbiguoen atzetik zehazki zer dagoen ulertzea kostatzen bada, akaso web2.0 horrek ekarri duenari kuku egin diezaiokegu, ideiak ulertzen eta aplikatzen lagunduko digun adibideren edo argibideren bat aurkituko dugu beharbada.

Irudia. J.Ramón Ele. Lizentzia: cc-by-nc-sa

Tituluak eta oinarrizko kit-ak

Tituluez eta agiriez gero eta gehiago egiten da berba mundu honetan: euskara-agiriak, unibertsitate-agiriak, 1. maila, 2. maila, 3.maila. EGA, 4.maila, baliokidetzak eta baliogabekidetzak. Eta tituluak ez direnean, dirua mintzagai, diru-falta, jakina, baina hori beste kontu bat da.

Eta tituluen harira, euskara-irakasle lanetan hasteko behar diren titulazioen harira hain zuzen, egunotan Berrian agertu den polemika batek utzi nau apur bat harrituta, eta etsita ere bai.

Josu Gotzon Landeta irakasleak lehengo larunbatean Euskal Filologia mespretxuaren putzuan artikulua bota zuen. Haren ustez euskal filologiako litzentziaturak ez du behar lukeen besteko baliorik hartzen hanbat postutarako merituen artean. Euskara irakasle izateko hain zuzen ere, 4.mailaren azpitik, edo beste edozein unibertsitate-tituluren parean geratzen dela. Aspaldiko kontua.

ingurura begiratu eta esan diezadatela zelan den posible euskaltegi, ikastetxe edo instituzio publiko batean Euskal Filologia karreraren gainetik EGA titulua eta Laugarren Profila lehenestea

Horren ondorioz irakasten den euskararen kalitateaz egiten dituen gogoetak eta bota dituen argudioak apur bat muturrekoak iruditu zaizkit, gehiegizko terminoren bat ere bai.

Bitartean, hona hemen euskal filologoa, burokraziak salduta eta lan merkatuan galduta, erretolika euskañola duen edozein beharginek ordezkaturik, zeintzuk eta hizkuntza pobre eta ezegokia haien atzaparretan jausten diren ikasle koitaduei kutsatzen dieten horiek.

Sestaoko Udal Euskalteko Luis Astorkiak erantzun dio gaur Berrian bertan. Minduta eta hark ere gogor baina sarkasmoarekin filologoen interesaz eta egokitasunaz, eta esperientziaren balioaz bota digu zeharkako mezua:

Denoi egokitu zaigu zelan edo halango zehar-kalteren bat jasatea, baina zeuk itxaron ezazu, eta eduki ezazu pazientzia eta eroapena, nire moduko «ikasle-kutsatzaileok» laster hartuko dugu-eta erretiroa.

Eta, esan dudan legez, apur bat harrituta geratu naiz, polemikagatik beragatik eta hartu duen tonuagatik. Pentsatzen hemen tituluez ari garela eta ez diogula heldu honen ostean dagoen muinari, geure esparruan behintzat.

Euskaltegietan irakasle jarduteko (homologazioa izateko hobeto esanda), unibertsitate-titulua eta euskara titulua behar dira. Diplomatura mailako unibertsitate-titulua eta EGA edo 3. mailaren pareko euskara-titulua (4. mailaren eskakizuna noraino hasi den ez nuke jakingo esaten). Horrela da, bai.

Baina non karajo ikasten da jende helduari euskara irakasten? Nork eskaintzen du prestakuntza hori? Hizkuntza aztertzen, ikertzen eta hari ebakuntzak egiten ikasteko lekuak egongo dira akaso, baina, auto baten tripak ezagutzeak gidatzeko baimenik ematen ez duen moduan, hizkuntzaren ezagutzak ez du zertan eman beste inori hura ikastarazteko dohairik.

Eta datorren astean beharbada hasiko dira filologo, biologo, antropologo eta urologo batzuk lanean inon horretarako titulurik ematen ez den "logia" batean. Sestaoko Luisek esan duen modura, ibilian-ibilian derrigor ikasi behar den arte batean. Eta intrusismoagatik ez da kexarik egongo, hemen hasieran denok izan gara intrusoak eta.

Deigarriena da inor gutxi kezkatzen dela honegatik. Tituluak gora eta tituluak behera bai, baten baten buruko mina izango da akaso titulu-eskakizunak Boloniara egokitzea edo, baina oihan honetan galtzeko oinarrizko kit-a emateko kezka gutxi, eta zaila da horrela oihanean ibiltzeari gustua hartzea.