sarea

Internet: sarean zun-zun

Gizartearen historian badira zenbait asmakizun ia perfektu, apenas aldatu gabe urteak eta mendeak irauten dutenak. Gure ingurura begiratutxo bat eginda, holakoak ditugu mahaia, euritakoa edo jantzita ditugun zapatak. Beste asmakizun batzuek, ordea, bide luzeagoa egiten dute, mutazio gaitasuna dute, eta errealitatea eta historia bera ere aldatzen dute. Honelakoak ditugu telebista, inprenta edo antibiotikoak. Bada gure garaian ere halakorik, internet deitzen da.

Batzuek uste dute internet eta beronen ingurukoak bitartekoak direla, eta bitartekoak soilik tresna direla, ez dutela inguruan eraginik. Alegia, boligrafoa erosteak ez zaituela idazle bihurtzen. Eta arrazoi dute. Baina zati batean bakarrik. Nire ustez, bitartekoa ez da neutrala, are bitarteko horrek mutazio gaitasuna duenean eta hedakorra denean. Nola pentsatuko zuen, ba, AEBko Defentsa Departamentuak abian jarri zuten asmakizun hark erraztu egingo zituela Tunez edo Egiptoko herri-matxinadak? Bitartekoa ez da neutrala, ez.  Beste adibide bat  jartzearren, esan, beti izan direla sare-sozialak, gizakiaren ezaugarri dira, baina eraldatuz joan dira teknologiaren altzoan; pentsa ezazue nolako jauzia dagoen, adibide baterako, telegrafotik Twitterrera edo Meucciren telefonotik smartphonera.

Begira diezaiogun, bada, interneti. Arrastoa ateratzeko garrantzitsua da jakitea zein bide egin duen orain artean. Honetaz hitz egitean berehala hasten dira batzuk zenbakiak jartzen, dela 1.0, dela 2.0, dela… Eta ondo dago baina betiere modu lineal-kontsumista batean ulertzen ez bada. Ez, internet ez da produktu bilduma bat soilik; ez da 1.0tik 2.0ra aldatzen, eskuko telefonoa aldatzen dugun bezala. Internet mutantea da eta geruzaka hazten da, estratifikazio dinamikoa eta saretzea ditu bere hazkunde moduak. Hasiera batean informazio iturri biltegia zen, bertara jo eta iturria zabaldu beharra geneukan; ondoren, internet bera arduratzen zen gure egarria asetzeaz eta une honetan taberna handi bat da; egarria asetzeko ez ezik, harreman-gune erraldoia. Baina bakoitzak nahi duen moduan erabil dezake, oraindik orain hor daudelako geruza guztiak (iturria, etxez etxeko zerbitzua eta taberna).

Zer ote da hurrengoa? Konturatzen bazarete, internet, aurrera egin ahala, gero eta errealagoa da, birtualitatetik ihes egin nahian dabilela dirudi. Gaur egun denok gara apur bat ziborg, birtualitatea gero eta errazago integratzen dugu gure bizitza errealean. Gero eta errealagoa da birtualitatea, beraz; eta errealitatea gero eta birtualagoa. Hitz-joko honek erakusten digu mugak lausotzen ari direla eta fusioa gure begi-bistan gertatzen. Honen erakusle argia da ‘errealitate areagotua’ deiturikoa. Adibide baterako, zeruari begiratzen diogunean zalantza izaten dugu urrunean ikusten ari garen izar hura zein ote den; ba, gaur egun, eskuko telefonoa atera, izarra fokuratu eta Google Sky Mapek esaten digu zein den izarraren izena. Errealitatea eta birtualitatearen batuketak eman diezagukeen jauziaren adibide xume bat baino ez da. Oso bide luzea eta oparoa dute aurrean alor honetan eta neurologian, egiten ari diren zenbait lanek.

Baina ezin gara horretan geratu. Lehenagokoan telebistako saio batean internet burmuin erraldoia zela zioten eta berari konektatuta zituela milioika eta milioika burmuin (zurea eta nirea, besteak beste). Burmuina bezala, beraz, internet ere errealitate konplexua da. Informazio biltegi eta ekoizlea, adimen kolektiboaren egoitza, harreman eta interakzio plaza handia, orain arteko errealitatea osatzera datorrena.

Buru asko ditu internetek eta erredukzionista da nire ustean industria eta zerbitzu-gizartearen ostean, informazioaren gizartea datorrela esatea. Hori baino askoz gehiago da. Funtsean zer edo zer izatekotan, harreman eta errealitate ugalduaren gizartea izango da. Baldin eta munduan diren Heraklesen jarraitzaileetako baten batek buruok mozten ez badizkio, behintzat.

Honezkero, zuetako baten batek pentsatu du zertaz ari naizen, Karrajua euskara eta didaktikari buruzko txokoa izaki. Ba, zeharka bada ere, euskarari eta didaktikari buruz ere ari natzaizue, lagunok.

Irudia: Deventer op Stelten de Generale. Egilea: Ronald Rugenbrink. Lizentzia.

Idealizazioaz

Betidanik sinetsi izan dut utopiaren indarrean. Utopiak laguntzen digu aurrera jotzen; batzuetan, nahitaez, lurrera begiratu behar dugu estropezu ez egiteko, beste batzuetan, ordea, ostertzera begiratu beharko genuke norantz jo jakiteko; baina utopia eragilea izango bada, errealitatetik abiatua izan behar da, errealitatea idealizatzen duenak nekez egingo du bide, zail baita basamortuko espejismotik ura ateratzea.

Zertara dator hainbeste filozopia? Bada, begira, badirelako nire ustez okerreko urratsak emanarazten dizkiguten zenbait idealizazio. Gehiago badiren arren, ahalik eta modurik laburrenean (eta osatugabean, beraz) aipatuko ditut horietako bost.

1. idealizazioa: ikaslea.

Konstruktibismoak fokusa aldatu nahi du, ikaslea bihurtu ikas-prozesuaren gune, autonomian oinarritu. Eta gutako zenbaitzuk euskaltegietan ere horri jarraitu nahi izan diogu. Baina hori al da ikaslearen beraren espektatiba? Hori bere ikas-kultura? Kontuan izan behar dugu gureak ikasle helduak direla eta oso finkatua dutela txikitatik ikaskuntza eta irakaskuntzarekiko ikusmolde jakin bat. Izango al dugu indarrik errepresentazio hori guztia aldatuz euskara irakasteko?

2. idealizazioa: irakaslea.

Irakasleon maila profesionala apur bat idealizatuta dugula uste dut eta, horrez gain, ahalguztidunak izan behar dugula dirudi: konstruktibistak, 2.0, materialgileak, sare-sortzaileak… Finean, iruditzen zait dena bizkarrera etortzen zaigula. Soinean zazpi tresna zintzilik izateaz gain, musika jo eta dantzan egin behar duen ferietako musikariaren irudia datorkit gogora. Eta guk geuk ere sarritan uste dugu hori guztia egiteko gai garela, geurea dela ardura eta musika polita jotzen dugula, gainera. Bada, barkatu, baina ez. Azkenean, musikariari bezala gertatzen zaigu, zer edo zertxo dakigu denetik baina, apenas, ezer ere ez  taxuz (nik behintzat).  Nire ustetan,  irakasleak irakasle izan behar du; ez materialgile, informatiko, administrari eta abar.

3. idealizazioa: HEOK eta metodologia.

Metodologiarekin eta edukiarekin antzera gertatzen zaigu, Lope Agirre bezala beti El Doradoren bila gabiltzala, alegia. Ez dut nik esango  ez direla garrantzizkoak  baina sarritan berauen distirak itsutu egiten gaitu. Honi buruz ezer gutxi esango dut. Nahiko argigarria delakoan,  lehengo batean ATOAN-en ipinitako aipua besterik ez dut ekarriko hona:

Hezkuntzan egiten diren erreformek ikas-irakas praktikan duten eragina itsas zabalean ekaitzak izaten duenaren antzekoa da. Urrazala harrotzen eta nahasten dute baina hondaleak bare jarraitzen du (arre samar bada ere). Hezkuntza-politikak bata bestearen atzetik iragaten dira, aldaketa handien itxurak eginez... bitartean, urrazalaren azpian, bizitzak aurrera darraio eten handirik gabe.

— Cuban

4. idealizazioa: erakunde eragileak

Sarritan ahoa bete-bete egiten zaigu HABE eta honelako hitz tabuekin (nork esan eta nik!). Baina horiek ere ez dira ahalguztidunak, dauzkaten baliabideak dauzkate eta ez da beren gaitasuna eta eragina idealizatu behar.  Habe baino gehiago zutabe dira, goitik beherakoak alegia, baina etxea zutik mantentzeko beharrezkoak dira benetako habeak ere, zeharkakoak, eta horien bidez ez dugu etxea sendotzen asmatu. HABEk ez dizkigu gauza guztiak konponduko, ezin du, muga nabarmenak ditu. Eta gu ezin  gara beti etorriko denaren zain egon.

5. Idealizazioa: IKTak eta sarea.

IKTak erabilita badirudi modernoak garela, gazteagoak, beteta dugula berrikuntza beharra eta beste estatus bat lortzen dugula gainera. Honetan gabiltzanok, aldiz,  badakigu tresnak garrantzia daukala baina are garrantzitsuagoa dela berau nola erabiltzen den. Eta inguruetara begiratuta ezin, bada, oso pozik egon. Ikasle eta irakasle gutxi dira teknologia modu egoki eta berritzailean erabiltzen dutenak. Oso modu akritikoan, bide berriak bide zaharren paraleloan eraikitzen ari garen ustea dut. Gainera, euskal hiztunon sareak (ahalegin aipagarriak badira ere) bultzada garrantzitsua behar du ikaskuntzarako ere erakargarri eta sustatzaile izateko.

Nahikoa gaurkoz, ezkor samar ibili naizelako ustea dut, zenbait gauza behin eta berriz errepikatzen ditudan sentsazioa, beste hainbat gauza esan gabe geratu izanaren ezinegona. Berdin da. Ziur bainaiz hainbat eta hainbat iruzkin izanen direla mezu hau orekatuko dutenak (idealista al naiz?).

Irudia: If only it were that easy. Egilea: adamgreenfield (Flickr). Lizentzia.

Euskara irakasleak: 22 egunera

Duela 22 egun bota nuen "Euskara irakasleak" sarea sortzeko proposamena. Ez dira egun asko, baina lehenengo errepasoa egiteko beste izan liteke.

Ez dut analisi zehatzik egingo, lehenengo ideien bilduma besterik gabe.

• Lehenengo egunetan uste baino zarata gehiago izan zuen blogosferan. Sustatutik hasi, Santurtziko Udal Euskaltegiaren webguneraino. Ideia ona iritzi zitzaion gainera, nik uste baino entusiasmo handiagoa sortu zen hasiera batean egia esanda. Onerako harritu nintzen.
• Eta orain jendeak emango du izena? Bai, sorpresatxoa berriro. Karrajuaren goardia pretoriano guztia eta inguruko blogosferako lagunak hantxe, segidan. Aurpegi (izenak hobeto esanda) ezagun asko. Jendea horrelako bat deseatzen egon da eta orain arte ez gara kargutu? Lehenago jakinez gero... Dozenatxo bat edo. Poza, poz handia berriro.
• Jende berria hasi da agertzen derrepentean. Ezagutzen ez dudana. Ezagutzeko moduko izen gutxi, baina zerbaiten beharra sumatzen da hemen. 20ren bat gehiago. Ondo.
• Jendeari gonbidapena bidali ahal zaio. Probatuko dut. Inguruko batzuei bota, eta segidan erantzun. Hantxe daude lagunen zerrenda osatzen.
• Tira. Has dadila jokoa! Lehendik probarako eztabaidagai batzuk neuzkan ipinita. Hantxe hasi dira batzuk erantzuten. Animoa dagoela dirudi. Ondo.
• Animatuko da jendea gaiak eta galderak botatzen? Tatxan! plisti-plastak hortxe atera ditu arsenalean zeukan artileria guztia. Asteotan sarearen animatzaile nagusia egin zaigu. Besteren bat taldea sortzera ere animatu da. Ederto baten!
• Jarioak aurrera jarraitu du. Gai potoloak plazaratu dira, tartena polemikatxoren bat, baina ez gehiegi. Besteak beste:
  • Sektoreko elitismoa
  • HEOK.
  • HABE
  • Autoikaskuntzaren to be or not to be.
  • On-line ikaskuntzaren nondik norakoak eta berrikuntzak.
• Elkarrizketa egon da gehien-gehienetan. Gauza gutxi geratu dira erantzun barik. Polito.

Pozik nago. Egia esanda ez nuen hainbeste espero. Ezkortasun prebentiboa izaten da nirea, horrela errazago pozten da bat. Hala ere, badira erronkak.

Lehenengoa eta printzipala. Erronka baino gehiago, kezka. Zer nahi dugu zehazki?

• Eztabaidagunea? Gero eta gutxiago gustatzen zait eztabaida hitza. Baina tira, ados ez bagaude isilik geratzea ez da erremedio ona izaten.
• Galde-erantzunen gunea? Ondo egongo litzateke eskaerak bideratzeko gunea izatea, baina orain arte gutxi planteatu dira, eta ez dute ksau guztietan aparteko erantzunik izan neure ustez.
• Hausnarketarako txokoa? Ez da txarra hori ere, baina askotan psikolastoaren ziklo etengabearen arriskua hor dago. Jende "praktikoa" uxatzekoa ahaztu barik.

Seguruenik hau guztia batera eta gauza gehiago ere nahi genuke izatea. Baina oztopo txiki batzuk gainditu behar direla uste dut:

• Jarraipena egiteko era. Susmoa dut jende askok gertatu denaren haria galdu duela. Gai berri asko agertu dira, hari berriak, eztabaidak, galderak. Eta galdu egiten da jarraian sartu ezean. Uste dut honelako guneetan gertatzen denari jarraitzeko ezinbestekoa dela RSS jarioa edo e-posta bidezko harpidetza, bestela berriro sartu orduko ez dakitu nondik nora gabiltzan. Ning-ek hari eta talde ezberdinetara epostaz harpidetzeko aukera ematen du bestalde, baina berez aktibatu barik dago, eta uste dut erabiltzaile gehienak ez direla konturatu ere egin.
• Gauzak publikoan esateko beldurra edo desanimoa. Gai potoloak jorratzen direnean bat baino gehiago ikaratzen da pentsatuta "hemen maila handia dago eta isildu nadin". Edo jendeak zer esango horren errespetua ere hor dabil. Edo "nik zer esango dut ba?", edo "Zertarako esango dut?". Beldurraz hitz egin dezakegu, baina batzuetan gauzak ez esatearena zer esanik ez edukitzean ote dagoen pentsatzen hasten naiz.
• Erritmoa. Tarte gutxiko lanbidea da gurea. Ordu asko eta burua nekatuta ibiltzen gara gainera lanari buruz gehiago jarduteko. Logikoa da hori gertatzea, gabiltzan modura ibilita. Horrela ibilita, inoiz baino beharrezkoago egiten da gauza baliagarriak eta modu arinean eskaintzea. Ez da erraza izaten, ez, baina inork ezer emango badu, hark ere jaso behar du zerbait.
• Teknologia. Esan ez esan egon naiz. Gurean internet, teknologia, aparatoak eta bipuntozeroen inguruan oraindik mito eta konplexu handiak dabiltza, klase guztietakoak. Badakigu, ezta?

Partaidetza vs. elkarreragina irakurri dut azkenotan leku pare batean. Ideia desberdinak ei dira. Baina horren aurretik, lehenengo eta behin galdera bat egin beharra dago: Zer nahi dugu?

Bufa! Ederra bota dut. Tira, 42 lagun barruan, baten bat gehiago begira, eta asko hor zehar. Ea ba! 

Euskara irakasleak bisitatu