komunikazioa

Hizkuntzaren alde ezkutua: estrategia komunikatiboak

Ilargiak bezala hizkuntzak ere bi alde ditu: ezkutua edo iluna eta argia edo agerikoa. Ikusten ez dena ere existitu egiten da batzuetan, alegia. Zenbaitetan argitasunak itsutu egiten du, ordea. Edozein astronomok daki ilargia bere osotasunean aztertu behar dela. Modu berean, edozein irakaslek edota ikaslek jakin beharko luke hizkuntza bere osotasunean landu behar dela. Alderdi argia, esplizitua, ezin da izan ikaskuntzaren subjektu bakarra. Alderdi iluna, ezkutukoa, inplizitua, da ifrentzua. Alde bat bestearen osagarri, zein baino zein garrantzitsuago.

Denok ezagutzen ditugu antzeko gaitasun lexikala eta morfosintaktikoa dituzten hiztunak. Eta badakigu egoera komunikatibo baten aurrean jarrita, oso desberdina izaten dela baten eta bestearen gaitasun komunikatiboa. Antzeko lanabesak izanda ere, bata komunikatzaile trebea izan liteke eta bestea ez hainbeste. Zergatik ote? Arrazoiak ildo ugaritakoak izan litezke baina sarritan hizkuntzaren alde ilunean dautza gehienak. Seguru aski, hiztun batek besteak baino estrategia egokiagoak darabiltza.

Estrategia egokiagoak erabiltzeak erabaki komunikatibo egokiak hartzearekin du zerikusia. Erabaki horiek modu kontzientean har litezke edo ez, egoera komunikatiboaren arabera. Kontuan izan, erabaki horietako asko eta asko ez direla kontzienteki hartzen. Hiztun bakoitzaren gaitasun kognitiboarekin eta hizkuntza batean izandako murgilketarekin eta erabilerarekin dute zerikusia. Hauxe da, nire ustetan, bigarren hizkuntzaren ikasketan gainditu beharreko arazo nagusia.

Egia da hizkuntza batean zein beste batean estrategia komunikatibo ugari komunak direla. Hau honela, berebiziko garrantzia du xede-hizkuntzarekiko transferentzia egokiak, beraz. Zorionez, ikasle batzuek transferentzia gaitasun handia dute eta berorretaz baliatzen dira xede-hizkuntzan ere estrategiak garatzeko. Badira gaitasun hori berezkoa dutenak. Adimen kontua. Ezer gutxi dakigu honetaz eta ez gara sare neuronaletan endredatuko momentuz. Beste batzuek, berez edo lagunduta, estrategia inplizitu horietako asko esplizitu bihurtu dituzte; alde ilunetik argira ekarri, teknika bihurtu. Honek azaltzen du, besteak beste, zergatik ikasten den errazago laugarren edo bosgarren hizkuntza bigarrena baino. Baina badira transferentzia hori egiteko zailtasun larriak dituzten ikasleak ere. Nola lagun geniezaieke?

Ikasleok lehenengo hizkuntzan estrategiak erabiliaren erabiliaz bereganatu dituzte, murgilduaren murgilduaz. Xede-hizkuntzan modu berean bereganatzen dituzte. Batzuentzat lagungarri izan liteke teknikak irakastea, estrategiak esplizitatzea; beste batzuek, aldiz, honela ere apenas egiten duten transferentziarik eta xede-hizkuntzaren ikasketan denbora luzea behar izaten dute, lehenengo hizkuntzan egindako ibilbide bera errepikatu beharra izaten baitute ia.

Honelako mezuek izan behar duten luze laburrak honela eskatuta, gatozen ondorioetara. Bi besterik ez ditut aipatuko gaur gaurkoz:

Lehenengoa: irakasle eta ikasleok ezin dugu hizkuntzaren alderdi argian bakarrik lan egin. Ezin gara zuzentasunera eta aberastasunera mugatu. Estrategien munduan, egokitasunarenean, ere lan egin beharraz ohartzen bagara, Armstrong astronauta parafraseatuz esan genezake gure formazioan urrats txiki bat emango dugula baina pausu luzea izan litekeela ikas-irakasbidean.

Bigarrena: Salbuespenak salbuespen, estrategien mundua mundu pertsonala da, ikasle bakoitzari dagokiona. Ikasle bakoitzak berez dakartza estrategia jakin batzuk (onak eta txarrak) eta transferentzia gaitasun jakin bat. Beharrezkoa da, beraz, berauek ahalik eta modu pertsonalizatuenean lantzea. Honetan, lehen Armstrongi bezala, orain ekologistei jaramon eginez, modu globalean pentsatuko beharko dugu eta norbanakoarekin jardun.

Finean, honelakoak dira ilargia eta ikas-irakaskuntza. Batzuetan gora beste batzuetan behera, batzuetan berri eta beste batzuetan bete, batzuetan ilun eta beste batzuetan argi.

Argazkia: Eklipsea 2007-03-03. Egilea: Mr. Theklan. Flickr-etik hartuta. Lizentzia:

Joanean

Miramonetik bueltan, e2ibilian jardunalditik.

Aurtengo jardunaldian asunto asko eta desberdinak egon direla pentsa daiteke: motibazioa, komunikazioa, jarrerak,... Hauek guztiek leiv motiv bat daukatela begitandu zait hala ere: pertsonaren emozioak eta pertzepzioak.

Eta Topaguneakoek jardunaldiaren edukiak sarean ipini eta hausnarketa eta eztabaida han jarraitzea nahi luketenez, ez dut balorazio eta gogoeta handirik egingo. Pertzepzioak eta inpresioak besterik ez. Gogoeta han.

Programari jarraituta:

• "Euskara elkarteen ibilbidea" ikus-entzunezkoa. Ezagun asko bertan. Hurbiltasuna sentitu dut. Ez dakit urrunagotik zelan ikusiko duten, baina barrutik polita eta gustagarria.
• Euskara Elkarteak ibilian, Gorka Barruetabeña aka Txapelen kontakizuna. Inbidia eman dit. Beste leku batzuetan dihardugunon askok horrela sentitu dugula uste dut. Inbidia eta eredua. Hau ez da gaurkoa soilik.
• “Norbanakoaren hizkuntzarekiko jarrera: TELP-en esperientzia”. Ferran Suay. Hitzaldi hau jardunaldiko izarra nonbait. Ona. Ez zait iruditu gauza berririk entzun dudanik alde batetik. Askotan entzundako kezkak: euskaraz egin eta erdaraz erantzuten duena, euskaldunok erdaraz egiteko joera. Baina, bestetik Suayk irakurketa ordenatua eman die kezkoi. Eta ekinbide interesgarria.
• Zertarako euskara? Amaia Antero. Galdera asko. Lehengo eguneko Zergatik negar egin horrekin akordatu naiz.
• Coaching aldaketa: Arnastu eta arnasa eman, Mirari Bereziartua. Sorpresa neurri handi batean. Orain arte euskalgintzako jardunaldi eta halakoetan ikusi ez dudan estiloa. Enpresa munduarekin lotutako estiloa, estilo "amerikarra" etorri zait burura. Gustatu zait. Mirarik egin duen galdera batek eman dit zer pentsatua: Ibilian gabiltza, ala nonbaitera goaz? Mendebaldeko modura: Ibili gabiltza ala joan goaz? Bigarrena nahiago. Hortik mezuaren titulua.
• Euskararekiko atxekimendua lantzen: mintzapraktika. Jasone Mendizabal. (Mintza)praktikaren asuntoari Euskara Elkarteetatik beste buelta bat emateko gogoeta. Buelta pare bat eman behar dizkiot neuk ere.
• Hizkuntza estetika bezala. Fermin Etxegoien. Pipermina, harrigarria ere bai, probokazio ikutua. Gustatu zait gauzak esateko era gordina, ados egon edo ez, sarritan botatzera ausartzen ez garenak. Dibertigarria izan da, eta polemikoa. Hala nahi zen, ezta? Estetikaren kontzeptu horri ez diot neurri hartu oraindino hala ere.
• Norbanakoaren jarreratik, talde jarrerara: sentiberatzea eta komunikazioa. Paula Kasares. Aitortuko dut, bazkalosteko modorrak harrapatu nau hemen (barkatu Paula). Nafarroako euskalduntze-alfabetatzerako kanpaina batzuen analisia egin du (orduan espabilatu naiz), askotan zabaltzeko mezurik egokiena aurkitzeko euskalgintzako "klitxeetatik" ihes eginda, bertatik bertara eduki dezakegula konturatu naiz.
• Sergio Monge. Zehatza hasierako azalpena: xede-taldeak, norberaren eskemak eta zelan eragin. Ekinbidea esku-eskura ipini digu Sergiok. Argi eta zehatz. Gero web2.0aren azalpena egin du, azken honek apur bat deskolokatu nau. Blogariok gure grina gorde ezinik? ;-)
• Tailerrak. Komunikazio tailerrean sartu naiz. Kezka nabaritu dut. Zer esan? Zelan esan? Zelan ailegatu? Zer esan asko daukagu, baina ez dugu asmatzen, eta arduratuta gaude. Topatuko dugu konponbidea, seguru. Neure okurrentzia bi bota ditut, karraju luzea daukat aurretik baina.

Inpresio orokorrak.

• Euskara elkarteen munduko ezagunak, aspaldikoak, baina jende berria ere ikusi dut, interesatuta. Lekukoa pasatu dugula dirudi.
• Euskalgintzako beste "munduetatik" ere hainbat. Hizkuntz-plangintzaren mundukoak, (nirekin etorri diren AHIZEko kideak eta bazkarian ondoan eduki ditugun Emunekoak adibidez), euskara teknikariak, euskaltzaleak... Dena dela, programa ikusita, euskara elkarteetatik harago euskalgintzatik interes gehiago beharko zela begitantzen zait. Kezka.
• Oro har, euskalgintzako sektore bizi, gogotsu eta arduratuenetako bat joan da gaur Miramonera. Norbera animatu egiten da horrelakoetan.