Hizpide 66

Hizpideren lau artikuluak irakurrita, boteprontoan komentatzekoak:

Euskara ikasten Madrilen.

Hizkuntz eskolak aipatu izan ditugu hemen azkenotan, han ere zerbait dabil eta ahalegin interesgarria egiten ari dela. Baita Euskal Herritik kanpo ere, Maria Jesus Lopezen artikulu honetan antzematen da Hizkuntz eskoletan euskaltegietan askotan ez dugun estrukturazioa daukatela, gehiegizkoa gure ikuspegirako akaso, baina gauza batzuetan kasu egitekoa. Artikuluak Jesus Maestro Hizkuntz Eskolako euskara departamenduaren lana deskribatzen du gehien bat: eskaintza, ikuspegi didaktikoa, probak, ikasleak... Ikasleen tipologiarena izan daiteke gure jakin minak lehenengo bilatzen duena: Nork ikasten du euskara Madrilen eta zergatik? Ez dut sorpresa handirik hartu alde horretatik.

Hizkuntza, kultura, transmisioa eta alderdi soziolinguistikoaren aplikazioa euskaltegiko taldeetan.

Euskara irakasle batek hizkuntzaren egoera eta normalizazioari begira eduki ditzakeen kezka plazaratu du Alaitz Etxebarriak. Alde horretatik begitandu zait hor dagoela artikuluaren indargune nagusia, kezka plazaratzea eta hausnarketaren beharra mahai gainean ipintzea. Sentipena aipatu du Alaitzek artikuluaren hasieran: "Ikasleek euskara ikasteko erabiltzen duten ordu-kopuruari begiratzen badiogu eta lortzen dituzten emaitzak alderatuz gero, eskan dezakegu ez asmatze hori dela euskaltegietako irakasleon eguneroko sentipena".

Ez da horretaz asko jarduten, plazara zabaltzea kostatzen den kontua dirudi askotan. Helduen euskara irakasleok euskararen normalizazioan gure lanak espero dugun fruitua ematen duela uste/sentitzen dugu? Horretaz hausnarketa eta iritzi-trukaketa proposatzen du Alaitzek.

Hizpidek ez du iruzkinik eta erantzunik egiteko modurik ematen. Asuntu honetan badakit interesa duen jendea dagoela, norberarengandik hasita, izan ere, Karrajuan berton sarri erabili dugun gaia da normalizazioa HEAri begira. Alaitzen artikuluari buelta pare bat gehiago eman beharko zaizkio seguruenik. Dena dela, irakurri ostean zertzelada arin batzuk:

• Sentipena eta kezka plazaratzea asko da, hor dago artikuluaren meritu handiena nire ustez. Han eta hemen ikusi, sentitu eta irakurritakoak agertzea hain zuzen ere.
  
• Hala ere, iruditu zait irtenbidearen bila hasita -"irtenbide magikorik" ez dagoela asumituta ere- ez dela bide argirik proposatu. Seguruenik hor dago aldi berean gai honen inguruko etsipenaren arrazoietariko bat, kezka bai, baina nora jo ere ez dugu argi antzematen.
• Askotan edukitzen dut sentsazioa, eta hemen ere halako zerbait sumatu dut, normalizazioaren kontuari ekitean "zer egin ikasleak euskara erabiltzeko?" galderara mugatzen dugula. Neure ustez, gaiari ikuspegi zabalago batetik oratu beharra dago. Arazoa azken batean ez dago ikaslearen hizkuntz-ohituretan edo jarreretan soilik, edo askotan entzuten den "kontzientzian" ere ez. Inguru sozialean ditugun ohitura, jarrera, aukera, konpetentzia eta ideietan, hau da, norbanako heldu berriarentzat zaila da inguruan daukan hori guztia berregituratzea.
  

Edozelan ere, buelta pare bat gehiago eman beharko zaizkio kontuari.

C-testei gertuagotik begiratuz

Josu Peralesek berriro eskaini digu lan dokumentatu eta landua. Cloze testak inoiz erabili dira gurean, esango nuke hala ere ez direla ohikoak izaten. Haren aldaera ei den C-testa, berriz, ezezaguna dela esango nuke. Funtsean Cloze testetan hitz osoak ezabatu eta asmatu behar badira, C-testetan hitzaren eskuineko zatia kentzen da aurretiaz zehaztutako arau batzuen arabera.

Proba hauen baliagarritasunaz eta fidagarritasunaz esan direnak batu ditu Josuk eta ondoriorako ideiak batzuk antzeman daitezke:

• Badirudi funtzio batzuetarako baliagarritasun eta fidagarritasun handia daukatela proba hauek. Mailaketarako gehien bat. Interesgarria beraz ebaluazio diagnostikoa edo taldeak egiteko orduan. Ebaluazio tresna bezala erabiltzea da hori azken batean. Horrelakoak irakurrita ariketa eta proba hitzen esanahiaz geratu naiz pentsatzen. C-testek gaitasun eta estrategia desberdinak ipintzen dituztela dantzan, galdera dator. Ebaluazio probak noraino dira baliagarriak ikasteko? Adibidez, azterketa bateko proben errepikapen mekanikoak noraino laguntzen du eskuratu behar den konpetentzia maila eskuratzen?
  
• Euskara bezalako hizkuntza baten ezaugarriak. Askotan beste hizkuntza bateko ikaskuntzan erabilitako tresnak gurera bere horretan ekartzeak izan dezakeen arriskuaz ohartarazi du Josuk. Hain zuzen ere, preposizioen bidez funtzionatzen duten hizkuntzetarako (ingelesa, gaztelania, frantsesa...) sortu direnek euskara bezalako hizkuntza aglutinante (atzizkien bidez funtzionatzen duena) batean gorabeherak eragin ditzakete. Izan ere, euskaraz hitz edo item batek halako hizkuntzetan baino askoz informazio edo eduki gehiago ditzake, "zaizkidalakoan" jarri du adibide.

Hain zuzen ere, artikulua C-testen inguruan egingo den azterlana aurkezteko erabili du Josuk. C-testen fidagarritasuna eta baliagarritasuna, hizkuntz-proba modura eta euskara bezalako hizkuntza batekin. Jatorrizko hiztunekin probatzen hasi, eta ondoren, euskaltegi batzuetan jarraituko du.

Artikulua irakurrita gauza batez konturatu naiz. Askotan klaseaan egiten diren "ariketa analitiko" bezalako horietako baten atzetik zenbat gauza ditugun. Horrelakoekin kritikoak direnek sarriago hartu beharko lituzkete kontuan halakoak, baina haien zale amorratuek ere bai.

Euskalduntzearen umoreak

Aitortzen dut, Hizpide hau azkenengo artikulutik hasi naiz irakurtzen. Eta egingo nuke ez naizela bakarra izan. Umoreaz jardun behar duen artikulu bati eskatu ahal zaion gutxiena umorea bera da, eta Kepa Larreak alde horretatik ez digu kale egin. Gustura irakurtzen da eta barre ere egiten da. Ona benetan eranskin modura egin duen metodologiaren bilakaeraren historia grafikoa. 

Euskara ikasteko metodoetan (metodoa ez zen hil aspaldian?) eta dokumentuetan umorearen erabileraren peskizan ibili da Kepa. Aurkitu ditu gauzak, baina -ez dakit ideia hori transmititu nahi izan duen zehazki- ideia geratzen da helduen euskararen irakaskuntzan zurruntasuna eta serietatea izan direla nagusi. Motibaziotik hasita ere kontu "transzendental" gehiegi ditugu inguruan, eta hori islatu egiten da nonbait.

Umorea bizitzaren partea da, eta hala agertzen da (nahita edo nahi gabe) euskara eskoletan ere. Ez da kontrolatzen erraza hala ere, umorezkoa dena ez da beti umorezko suertatzen, eta serio nahi duena askotan barregarri edo baragarri (Joanes artzainaren kasuarekin ilustratuta). Atxagarena gogoratuta, arriskua dago sinpatikoa izan nahi denean patetikoa izateko, eta patetiko agertu nahi denean, barregarri.

Umoreak arriskuak ere baditu, pertsonen izaera eta egoeraren gorabeheren pentsuan gehien bat. Eta umoreak gauza naturala izan behar du, gogo eta motibo barik ekarri ezin dena.

Bestalde, umorea atxakia, helduen euskalduntze-alfabetatzearen historia moduko bat osatu digu Kepak tontamentean. Ez da zehatz-zehatza izango, baina umorearen zipristinarekin gustura irakurtzen dena. Umorearen aplikazioen artean beharbada aipatu ez duen bat, dibulgazio lanetan zenbateraino laguntzen duen hain zuzen ere.

Irakurriaz batera horrelakoak atera ditut Kepak esandakoetatik. Eta gogoeta pare bat:

• Helduen Euskalduntze-Alfabetatzeak umore gehiago behar ote du?
• Umorearen kalte kolaterala izan daiteke inork serio ez hartzea?
• Ikasle-irakasleok barre egiteko gogoarekin sartzen gara klasean?
• Zergatik ez zait txisterik okurritu hau idaztean?

• erantzun honi