Inkestatik zertzeladak
Ostiralean zabaldu zen IV. inkesta soziolinguistikoa. Datu eskean ibili ginen aurrekoan eta hemen datuetan behintzat badaukagu, 200 orrialdetik gora hain zuzen ere.
Ez dut datuen irakurketa zehatzik egin, baina guri dagokigunerako -badakizue, helduen eusakalduntze-alfabetatzea- interesgarria edo deigarri izan daitekeen zerbaiten bila ibili naiz. Zertzeladatxo batzuk.
Inkestan hiru bloke daude: gaitasuna, transmisioa eta erabilera. Lehenengo bietan jarri dut arreta gehien, eta Euskal Herri mailako datuetan gehien bat:
- Hizkuntza gaitasuna (201 orr.): elebiduna, elebidun hartzailea eta erdaldun elebakarra terminologia aurkitu dugu. Ehunekoetan 27, 15, 59 hurrenez hurren. Laurden bat euskalduna, erdia baino gehiago erdalduna eta, hartzaileen kopurua ez da handia honen arabera. Talde horrek izan beharko luke gure lehendabiziko xede-taldea beharbada. Elebidun bilakatzea nahi den jendarte baterako txikia iruditu zait talde hori hala ere. Erdaldunen eta euskaldunen artean ez dago koltxoi handirik nonbait.
- Elebidun hartzaileen kopurua bereziki handia da guri interesatzen zaigun adin-tarte batean, helduenean, hau da, 25 eta 50 urte bitartekoan. (204. orr.)
- Gaitasun erlatiboen datuak deigarriak egin zaizkit (205. orr.). Euskal elebidunak, elebidun orekatuak eta erdal elebiduen portzentaiak oso hurbil daude (30, 30, 40 ggb). Deigarria hau gehien bat: 10etik 4 baino ez dira errazago moldatzen erdaraz euskaraz baino?
- Transmisioa eta lehen hizkuntzaren datuei begira (209. orr.), elebidunen heren baten lehenengo hizkuntza ez da euskara izan (210. orr.). Hor kokatzen da gure lana nonbait:
Euskal Herriko 16 urtetik gorako elebidunen erdiak baino gehiagok (%58k) euskara izan du lehen hizkuntza, %11,8k euskara eta erdara eta ia herenak (%30,2k)erdara. Azken horiek euskaldun berriak dira eta eskolan edo euskaltegian ikasi dute eus-kara. EAEn eta Nafarroan, 16 urte edo gehiagoko elebidunen herena inguru dira eta gero eta pisu handiagoa hartzen ari dira. Iparraldean oraindik oso txikia da euskaldun berrien pisua. Izan ere, elebidunen %7,5 baino ez dira. Halere, kontuanhartu behar da duela hamar urte %3,9 zirela.
- Transmisio lana ari gara egiten, dudarik ez. Ez dakit hala ere elebidun euskaldundu horien artean zein den eskola eta euskaltegien meritua (biena batera ez denean). 213. orrialdean horren adierazleren bat eduki dezakegu adina aintzat hartuta:
Aldi berean, baina, lehen hizkuntza erdara izan arren, euskara ikasi eta gaur egunelebidun diren 200.987 pertsona daude. Horiexek euskararen irabaziak dira.
Euskara irabazi dutenak, euskaldun berriak alegia, 178.000 lagun dira EAEn (16urte edo gehiagoko biztanleriaren %10), 19.000 Nafarroan (16 urte edo gehiagoko biztanleriaren %4) eta 3.900 Iparraldean (16 urte edo gehiagoko biztanleriaren %2).
Adinaren arabera, alde esanguratsuak daude euskaldun berrien artean.Ehunekoa txikia da 50 urtetik gorakoan artean (%1,7 batez beste). Baina 50 urte baino gutxiago dituztenen artean, euskaldun berrien ehunekoa asko ari da hazten.Hazkundea EAEn gertatzen ari da bereziki.
- Bai, EAEn bereziki irabaziak daude helduen esparruan (25 eta 50 urte bitartekoan). Esan bezala, hor egongo da gure lanaren emaitzetako bat, nahastuta seguruenik.
Azaleko begirada batean topatu ditudan lehenengo zertzeladak dira. Beharbada zuek irakurketa eta interpretazio landuagoa egin duzue.
Ez dakit inkesta honek behar besteko zehaztasunik ematen digun, baina uste dut gure sektorearen funtzioa eta lorpenez hausnartzen hasteko abiapuntua behintzat izan daitekeela. Zer diozue?
Loturak:
- Inkesta (pdf). Berria. (Beste bertsio bat Scribd-n)
- IV. Inkesta Soziolinguistikoaren emaitzak plazara (erabili.com)
- Lokartzeko motiborik ez (Berria)
- Euskara pauso sendoz ari da indarberritzen. Miren Azkarate (erabili.com)
- Gazteek duela hamabost urte baino gutxiago hitz egiten dute euskaraz (Berria)
- Erreferentziak Sareko Argian.
Bilatu
Azkenak
- Lorem ipsum | Blog sarrera
- Gramatikak hiztuna itotzen duenean | Blog sarrera
- XXI. mendeko ikaslea | Blog sarrera
- Helduen euskalduntzea amaitzeko tentazioa | Blog sarrera
- Iñaki Uribe HABEko Zuzendariari gutun irekia | Blog sarrera
- Kazetarien gremioari | Blog sarrera
- Dekretuak eta ebazpenak | Blog sarrera
- Ikasleen ikastaroak hornitzen | Blog sarrera
- Badaki euskara? | Artikulua
- Epailea eta iturgina | Blog sarrera
Azken iruzkinak
- Euskañolaz eta hiperzuzenketazduela 11 urte aste 1
- oroitaraztea zen helburuaduela 11 urte 2 aste
- Oroitarazi behar da etengabeduela 11 urte 2 aste
- Benetakoa?duela 11 urte 2 aste
- Anttoniduela 11 urte 2 aste
- Gramatika problema erdi bat daduela 11 urte 3 aste
- Eskerrik asko ongi etorriagatikduela 11 urte 3 aste
- Ongi etorri, bai, Eneko.duela 11 urte 3 aste
- Parkeaduela 11 urte 3 aste
- Kutxiko gazteriaren koloreakduela 11 urte 9 aste
Sindikatu
Oraindik badugu lana
HEAn ari garenok, nire ustez, ez dugu zertan langabeziaren beldur izan. Hala adierazten dute IV.inkesta soziolinguistikoaren datuek. Izan ere, oraindik orain gaur egun %51,5 dira erdaldun elebakarrak. Euskaltegiek lana franko egin dugun arren, eta hori denek aitortzen dute (baita zuk azpimarratutako datuek ere, Benito), oraindik lan-eremu zabala geratzen zaigu. Hori bai, jakingo ote dugu horiek erakartzen?
Erabilerarena (ezagutzaren azpitikoa dela bere hazkundea) ondotxo dakigu. Azkenean ohitu egingo gara entzuten eta ohiko fenomeno gisa hartuk dugu. Inkesta egin eta aztertu dutenek ere NORMALA dela diote(horrelaxe, hizki larriekin) erabileraren desfase hau.
Dena dela, zuk "Atoan" atalean aipatu diguzun "Allartean" izeneko blog berrian aipatzen da "hizkuntza baten legitimizazioa egiazkotasunaren ideologian oinarritzen denean jokabide linguistikoek oinarri etniko eta identitarioak dituzte. Hor ez dago, beraz, zalantzarik... gainontzeko oinarriak edo elementuak bigarren maila batean geratzen dira. Hizkuntza markatzaile etnikoaren karga galdu eta hizkuntza publiko eta hiritar bihurtzen den neurrian, bestelako ezaugarriak agertzen dira, erabileran eragina dutenak." Honek zer pentsatua eman beharko ligukeela uste dut.
Azkenik, bada inkestan niri oso deigarria egin zaidan best kontu bat, gure zereginarekin lotura zuzen-zuzena ez duena:
%64,7 (EAEn) Euskararen erabilera sustatzeaaren alde dago. Kontra, %11,2 datu honek harritu eta poztu egin nau aldi berean. Izan ere, azken bolada honetan komunikabide batzuetatik kontrako kanpaina gogorra bultzatzen ari zen euskara normalizatzeko ahaleginen aurka, bereziki Vocento taldetik. Honen eragina uste baino txikiagoa da. Honek, nire ustez, zerbait adierazten du euskararen kontsiderazio sozialaren inguruan.
Besterik da Nafarroako eta Iparraldeko egoera. Nahiz eta duela 15 urteko datuekin alderatuta aldeko joerak gorantz egin, oso kezkagaria iruditzen zait %34,2 kontra edo oso kontra egotea.
Lana bai
Lana eduki badaukagu, duda barik. Kontua da gure beharlekua norantz jarri behar dugun. Boteprontoan, eta zuk egin duzun azkenengo iruzkinetik tiratuta. Onartzen badugu, Europako markoak aldarrikatzen duen bezala, ekintzara bideratutako ikuspegia, ekintzaren zer ikuspegi hartuko dugu hizkuntza gutxi erabiltzen bada?
Ala "ekintza" geuk probokatu beharko dugu akaso?
galdera potoloa
Galdera potoloa,horixe baietz, planteatu duzuna, Benito. Ez dakit ondo erantzuten jakingo dudan.
Zuk diozun bezala, geuk probokatu beharko genituzke ekintza horiek. Baina nolako ekaintzak? Azken batean euskararekiko esperientzia atseginak biziarazten dituztenak, Topaguneak behin eta berriro dioen bezala.
HEAn ari garen neurrian, ondo diseinatu eta planifikatutako atazak lirateke azken finean, helburu lorgarri eta gratifikantea eskuratzera bideratuak. Honelako atazak, seguru nago euskaltegi gehienetan plantetatu eta planteatzen dituguna. Gogoan daukat nire lankide batzuek egin zutena. Idazle jakin batzuk gonbidatu zituzten euskaltegira (Kirmen eta Karmele Jaio izan zirela uste dut) Bisita hori aldez aurretik prestatu eta girotu zuten (liburu jakin, eskurgarri eta egoki batzuk landu zituzten, idazleen biografia eta ibilbide literarioa...) hilabete para bat lehenagotik. Idazleek ere beren partetxoa jarri zuten ikasleekiko hurbiltasuna eta komunikagarritasuna erraztuz...
Honelakoxe esperientzia zirraragarriak dira gogoan geratzen direnak eta euskarara hurbildu ez ezik, bertan gelditzera animatzen dutenak.
Horretaz aparte, bada beste bide bat hau baino luzeagoa eta emaitza ez hain seguruekin. Ikasleak esperimentatzen badu hasieran zituen helburuak (HE, titulua eskuratzea...) betetzen ari dela eta irakasle-tutorea lorpen horretan inplikatuta aritu dela, agian helburuak lortuta euskarara engantxatuta geratuko da. Irakaslearen profesionaltasuna gehi gizatasuna, biak nahastuta, koktel emankorra suerta liteke.
Potoloa baina beharrezkoa
Profesionaltasuna eta gizatasuna, berba bitan definitu duzu euskara irakaslea. Baina arazoa da ikasleari euskarara engantxatzeko bideak eta aukerak eman behar zaizkiola, bestela lan hori guztia alferrik izan daiteke. Hau da, Behin euskara ikasita (edo ikasi bitartean), euskara erabiltzeko sareak, guneak, aukerak eta motibazioa elikatzen jarraitu behar da. Inguruak hori ematen ez badu, ekintzarako, hau da, hizkuntza erabiltzeko prestatu dugun pertsona hori "ekintza" burutu gabe geratuko da.
Geuk egin behar dugu hori? Bai eta ez. Euskara irakasleak garen aldetik eskola lanera mugatu ahal dugu gure jarduna, baina euskaldunak eta pertsonak garen partetik bestelako zer egina ere badugula uste dut, eta gure dimentsio horiek guztiek -pertsona, euskalduna, irakaslea- bat egiten badute seguruenik emaitzak errazago etorriko dira.
irakaslea eta militantea
Horixe da planteatu/proposatu nahi duzuna, ezta?
Ni, karrajuaren izaera kontuan hartuta, HEAko irakasle rolera mugatu naiz, nahita. Jakina gure eskuetan soilik ez dagoena kontu honen konponbide borobila! (eskolaren eskuetan soilik ez dagoen bezala haur-gazteen euskaltzaletasuna)
Nahi izanez gero, irakasle izateaz gain, pertsona eta euskaldun bezala dagokigunaz hitz egin genezake.
Ikuspegia
Ez dakit ba. Uste dut hemen Karrajuan ibiltzen garenok ikuspegi eta kezka bat konpartitzen ditugula (zeu eta biongandik hasita): helduen euskalduntzea hizkuntzaren ikas-prozesua baino gehiago da, euskararen normalizazio prozesuaren partea da, eta horrek eragina du gurean. Zerbaitengatik egiten dugu berba hain sarri hizkuntzaren egoeraz, erabileraz eta abarrez.
Irakasle-militantea figura horretaz aspalditik egiten da berba, baina ez dut uste kontua horretara mugatzen denik. Batetik, irakasle modura onartzen badugu normalizazio prozesuan paper bat dugula eta paper hori gure lanaren partea dela, kontua militantzia-aktibismo-boluntarismotik harago doa, gure lana da hizkuntza normalizatzea, ez aukera militantea soilik.
Bestetik, horrek eskatzen digu gure lanari ekiteko asmo eta ikuspegi horiek maila pertsonalean ere sinestea , konpartitzea eta gure jarreran eta ekinbidean integratzea. Konforme, baina lanean ari garela ez dago hori zertan bereiztu irakasle rol-etik.
Eta hirugarrengoz, euskaldunak garen aldetik, normalizazio prozesuaren elementuak gara. Hizkuntzaren erabilera komunikazioa da, komunikazioa pertsonen artean gertatzen da, eta geu gara komunikazio hori gauzatu behar dutenak.
Esan nahi dut neuretzat behintzat zaila dela hiru dimentsio horiek bereiztea, hobeto esanda, bereizketa hori eginez gero, gure lanak ez luke zentzu handirik izango.
Zuk esan duzu, profesionalak eta pertsonak, aldi berean. Irakasle-militantea baino gehiago gustatzen zait hala.
Agian, gure eta gure
Agian, gure eta gure ikasleen portfolioetan hizkuntza ikasteko prozesuan egindako urratsak eta eskuratutako gaitasunak apuntatzeaz gain, normalizazio bidean emandako urratsak apuntatzeko tarte berezi bat sor genezake. Honek erabiltzailea subjektu aktibo izatea bultzatuko luke, edo honen inguruan hausnartzea sikiran. Ikasleek pertsonalki euskaraz irabazitako esparruak, funtzioak, harremanak eta abarrak apuntatzeko tartea batetik eta euskararen normalizazio orokorrari egindako ekarpenak (txikiak, noski) baloratzekoa bestetik.
Atzo lagun batekin hitz egiten nuen ikasleek euskaraz egiteko gaitasuna eskuratzetik eta egin egiterako urratsa eman beharraz. Honek, agian, horren inguruko hausnarketa eragin diezaioke ikasten duenari berari.
A ze lagunak!
Arkaitz, zuk daukazu lagun bakotxik!
Klabe posible bat da hori azken batean, euskalduntze prozesuaren xedea komunikazio gaitasuna lortzean ez ezik, gaitasun hori gauzatzea ere xedetzat hartu, beti ere inguruak dituen aukerak eta behar izanak aintzat hartuta (hizkuntza-plangintzak adierazi ahal dizkigunak).
Eta horretan guztian ikaslearen partaidetza ere lortzen bada hainbat hobeto. Galdera betiko da, hori zelan egin?
IRAKURKETA INTERESGARRIA
Datuon harira, interesgarria egin zitzaidan atzo goizean Pello Zubiriari entzun nion hausnarketa.
Batez ere, bere gogoeta batekin geratu nintzen, sarritan administrazioari direnak eta ez direnak leporatzeko ohitura hartu dugun mundu honetan: datuen argitara, ematen du aurrerakada administrazioak duen eragin esparruetan izan dela (ezagutzan, alegia) eta estankatu, ostera, norbanakoaren esku geratzen den alderdia (erabilera, alegia).
Hara, Otto, Nire ustez
Hara, Otto,
Nire ustez Zuburia Jaunak ez dauka lotsarik! Administrazioaren esku dagoenak aprobatu eta herritarren esku dagoena suspenditu!!. Hasteko, Herri ekimenak (Ikastolek) abiatu zuen euskalduntzen duen hezkuntza sistema bakarra. Administraziotik gidatutako sistemak urte asko behar izan zituen horrelako eredua eskaintzeko. Oraindik ere administrazioak berak umeen erdiak ia, euskaldundu barik eskola sistema bukatzea ahalbidetzen du... Esan gabe doa Euskalduntze alfabetatzeari ere ez zaiola administraziotik atarramendu osoa ateratzen eta orain ez naiz gogoratu nahi AEKrekin historikoki izandako ezinikusiez (agian euskara eta maitasunaren arteko kontu horretan iritzi ezberdina zutelako edo). Ikasleen egungo motibazioan badute, zalantzarik gabe, erru handia administraziotik plangintza normatibo hutsak bideratu dituztenak, herri ekimenetik sortutako plangintza motibatzaile eta partehartzaileen aurrean. Berdintsu Egunkariaren sorreran eta horrela hastalinfinito!!!
Baina Zubiriak jaunak zeresan handia du EITBk euskararen "alde" egiten duen ekarpenean, erabilera ez formala bultzatzean. Ederto egiten du, bai, bere lana. Batez ere Segurako dantzasueltoak, trikitrixa, pilota eta bertsoak gustatzen zaizkienentzat (eta mimikako txiste eta broma pikanteak. Erdarazko ehundaka telebisten aurrean asmatu dute "alternatiba erakargarria" eskaintzen.
xBRKJATU! BARKATU! PELLO
xBRKJATU! BARKATU!
PELLO ZUBIRIA ETA BINGEN ZUPIRIA ERRATU DITUT!! Administrazioari buruz esan nahi nuena berdin-berdin esan nahi dut, baina badakit pellok ez duela horrenbesteko ardurarik EITBn
Publikoa-pribatua
Errakuntzak errakuntza, bada gauza bat Pelloren esanetan konbentzitzen ez nauena. Erabilera norberaren ardura baino ez da? Kontu pertsonala? Beharbada orain arte hori da inertziaz jarraitu den estrategia: "Egin euskaraz!" eta halakoetatik igartzen dena.
Gurean ere, ikasi ondoren euskara erabiltzea ikaslearen esku uzteko joera izan da. Baina uste dut erabilera sustatzeko baldintzak, jarrerak eta inguruneak landu beharra dagoela hizkuntza erabiliko bada.
Arkaitzek dioen modura, plangintzan egon daiteke giltzarrietako bat, eta plangintza horiek ez dira norbanakoaren ardura izaten. Horren adierazgarri bat beharbada euskara elkarteen mogimendua izan daiteke.
Hala ere, oso errotuta dago erabilera konpromiso pertsonala eta norberaren jarreraren baitako kontua baino ez delako ideia. Nik neuk esango nuke horrek baino pisu handiagoa duela erabilerarako inguruneak emateak, hain zuzen ere euskara erabiltzeak alde askotatik (pertsonala, afektiboa, soziala, profesionala...) norbanakoari zerbait ekarriko dion ingurunea hain zuzen. Eta horrek elikatuko ditu konpromiso eta jarrera pertsonalak.
Adibidez, eta Arkaitzen kritikatik tiratuta: telebistako programazio erakargarria.
IKASLEEK EZ. GEUK!
Nik ondorioztatu dudanetik, kontua ez da ikasleei erabiltzeko eskatzea (exijitzea). Guk geuk (euskaldunok) erabili beharko dugu, ikasleak erabileraren beharraz ohar daitezen.
Denok
Edo bestela esanda, euskararen erabilera indartu eta erakargarri egin. Erabiltzen ez duenak (ikasle nahiz baskofono errekonozitua) erabiltzeak zerbait ekarriko diola senti dezan.
Hortaz, ikasleek euskara erabiltzeaz baino, gure inguruan euskararen erabilera areagotu, erakutsi eta elementu berriak horretan integratzeaz hitz egin beharko genuke. Eta -jakina- hori guztia geugandik hasten da.
Erabilerarako baldintzak
Iñaki Martinez de Lunak hiru baldintza nagusi aipatzen ditu euskararen erabilerarako: harreman sareak, gizartearen egitura eta norbanakoen ezaugarriak. http://www.soziolinguistika.org/modules/Bat/irudiak/bat/40/MartinezLuna/image002.gif
Argi ezta? Erabileran norbanakook zerikusia dugu, zerikusi handia, baina dena ez dago gure esku.
Euskara ala euskaraz?
Nire ustetan, kontua ez da euskara erakargarri bilakatzea; baizik eta, euskaraz esaten duguna interesgarria eta erakargarria izatea.
Euskaraz dakienak aberats sentitu behar du eta ez dakienak zerbait galtzen duen sentsazioa izan; baina ez, bi, hiru edo hamaika hizkuntza dakizkielako (horiek tresnak dira finean), baizik eta horietako bakoitza komunitate baten/batzuen ateko giltza delako eta komunitate horrek, aberatsa izanik, hiztuna aberasten duelako.
Honetan gabiltza pobre samar euskaldunok: besteenera heldu nahian, besteak beste izan nahian, baina diskurtso propio erakargarria gauzatu barik (berriro ere Unamuno eta Oteiza gogoan).
Gogoeta
Hausnarketa polita egin dugu hemen tontamentean, guztion artean. Ageriago geratu da oraindik hemen gabiltzanok behintzat kezka konpartitzen dugula eta horri bueltak ematen ari garela.
Eta Plisti eta Txerraren azken iruzkinek markatu digute bidea nire ustez. Batetik, erabileran eragin nahi badugu nondik jo behar dugun erakutsi digu Txerrak, eta bestetik, Pistiren gogoetatik tiratuta: euskara erakargarri egiteak ekar dezake ikasi nahi izatea, maitatzea, norberarena sentitzea, erribindikatzea... baina ez derrigor erabiltzea, hizkuntzaren irudia beraz gain erabilera ere egin behar da interesgarri, baliagarri, erakargarri edo beharrezko, bestela, Leirek dioena gogoan hartuta, euskara ezinezko amodioen zerrendan geratzeko aukera handia dago.
Bidali iruzkin berria