13
Eka
2006
Benito

Hizpide 61

hizpideGaur heldu zait HABEk argitaratzen duen Hizpideren azkenengo alea, 61.a. Ez dut irakurtzeko astirik izan oraindik, gainetik ikusi baino ez. Lau artikulu datoz oraingoan:

  • Corpus linguistikoa eta konkordantzien gaineko bat. Nati Abasolo eta M. Jose Lasherasek sinatuta. Azkenotan HABEtik konkordantziaren ingurukoak dabiltza zabaltzen, ikastaro pare bat ere egin da.
  • Hiztegia ebaluatzeko tresna eta teknikak izeneko bat, Rosa Maria Jimenezek eginda. Titulua erakargarria da, irakurri beharko.
  • Pello Esnalek puntuazioa lantzearen inguruko artikulua dakar oraingoan. Pello lehenago ere ibilita dago puntuazioa eta idazkera zaindua lantzeko materialak eta liburuak egiten. Lankide batek gomendatu digu gainera.
  • Larry Vandergrift-en artikulu baten itzulpena: Ikusteko entzutea ala entzuten ikastea. Izenburu erakargarria hau ere, neuretzat eta besteren batentzat behintzat (gure erreguak entzun ote dituzte?). Hemendik hasiko naiz irakurtzen.

Aurreko baten ere galdera bera egin nuen. Hizpide irakurtzen da euskaltegietan? Haren gainean zerbait komentatu edo egiten duzue? Orduan ez nuen erantzunik jaso, hain gutxi irakurtzen da?

Irakurtzen duzuenok zelan baloratzen duzue? Nik neuk behintzat azkenengoetan gauza interesgarri pare bat topatu ditut. Gaur berton adibidez lankide batzuk ibili gara azkenengo argitatalpenetako baten gainean lantxo bat antolatzen.

Dena dela ez dakit zergatik urruneko sentsazioa ematen dizkit bertako artikulu askok. Hizkera ote? Maketazioa? Ez dakit, artikuluak idatzi baino blogeatzea nahiago dudan arrazoi berdina izango da?

Tira ba, edozelan ere artikuluon gainean zerbait komentatu nahi baduzue besterik ezean hemen daukazue plazatxu bat. Neu ere irakurri ahala saiatuko naiz berton zeozer plazaratzen. Ea ba! 

Entzuten ikasi

plisti-plasta (ez da egiaztatu)-(e)k 2006, Ekaina 13 - 17:34-(e)an bidalia.

Irakurri berri dut Hizpiden Ikasteko entzutea ala entzuten ikastea? artikulu mamitsua. Beronen haritik burutazio batzuk egin gura nituzke. Hona:

  • Entzumena funtsezko trebetasuna izanagatik, ezezagunena da; berezko duen zailtasunagatik, akaso.

  • Orain arte erabili dugun eredua (entzunez ikasi) gainditu edo garatu beharrekoa da. Beronetan nagusitu den ibilbide didaktikoa honako hau izan da:

    • 1- Aurreikuspena-kontextualizazioa (hiztegia/ gaia/ erantzun beharreko galderak....)

    • 2- Entzun

    • 3- Erantzun.

  •  Irakasleak, batez ere,  ibilbidearen lehenengo eta azkenengo uneetan parte hartzen du, testuinguratzen eta ebaluatzeko garaian, alegia; baina entzuteko prozesuan ezer gutxi laguntzen dio ikasleari.

  • Prozesuak, goitik beherakoak zein behetik gorakoak (honexek, batik bat), berebiziko garrantzia du baina oso prozesu konplexua da, non estrategiak giltzarri diren.

  • Estrategia eraginkorrak identifikatzeko eta irakaskuntzaren etapak definitzeko egiten ari diren lanen berri ematen digu Hizpideko artikuluak . Ez legoke batere txarto gurean ere  baten batek  talderen bat osatu eta honi ekingo balio  (I+G).

  • I + G ren beharrean gara euskararen irakaskuntzaren zenbait alorretan. Bada garaia honetaz norbait ardura dadin. Ez dakit HABEren eskumena izan behar duen ala AEK, IKA , EHU edo dena delakoarena baina  bada garaia  zer edo zertan tajuz hasteko.

  • IKTak  oso tresna baliotsuak izan litezke entzumenaren  behetik gorako eta goitik beherako prozesuen lanketan. Garrantzitsua liteke euskara ikasteko programa informatikoetan trebetasun honi dagokionean arduraz jokatzea ibilbidearen diseinuan.

  • Beste zenbait kontu (artikulukoak edo ez) trumilka eta anabasean (gehiegi ez luzatzearren):

    • Bizitza errealean modu desberdinetan entzuten dugu, helburuaren arabera.

    • Zer erabiltzen da gehiago ikasgelan entzumena lantzeko CDa ala telebista / ordenagailua/DVDa? Eta bizitza errealean?

    • Egiten ditugun ebaluazio galderetan, errespetatzen al da ulermen transazionala?

    • Deskodifikatze abiadura hobetzeko estrategiak garrantzitsuak badira ere, eragina du gramatikaren eta lexikoaren ezagutzak.

    • Entzumen prozesuaren automatizazioak leku gehiago egiten dio memoria aktiboari.

    • Irudikapenak eta igurikapenak hurbil egon behar dute. (hasierako mailetan entzumenak prebisiblea izan behar du)

    • Entzungaien tipologia kontuan eduki behar da.

    • eta abar, eta abar...

Beno ba, Benito, ari gara zerbait ikasten txakoli eta kaipiriña artean. Zaila da gaia baina interesgarria oso. Eskertzen dut HABEk eskainitako teoria. Praktika, berriz, ... pena eman zidan azkenengo mailetako azterketetan  entzumena  "maria" bihurtuta ikusteak  (arituko gara honetaz ere, halako batean). Ona izan.

Behetik gora

Benito-(e)k 2006, Ekaina 17 - 03:03-(e)an bidalia.

Neuk ere eman diot kolpetxua artikuluari. Momentuz gogoan geratu zaidana behetik gorako prozesuaren garrantziarena. Azkenego urteotan berba asko egin da trebetasun hartzaileen lanketan aurrezagutzak pizteaz, kontestualizatzeaz eta halako estrategiez. Ikasleari entzun aurretik entzungo duenaren gaineko prebisioak, suposizioak, kontestualizazioak eta halako buru-lanak eskatzen dizkioten ataza ugari daude Barrene familian esaterako. Bide interesgarriak dira, baina artikulu hau irakurrita atera (edo hobeto esanda berretsi) dudan ondorioetako bat entzuten dena ulertzen trebatzeko horrezaz gainera hizkuntzaren formaren dekodetzean eta berkodetzean ere trebatu behar dela ikaslea. Eta horrek nire ustez bi gauza eskatzen ditu:

  1. Hizkuntzaren formaren ezagutza. Badakizu, hain modernoak ez diren hiztegia, ahoskera, gramatika (yuyuka ibiliko da baten bat honez gero) eta testuaren antolaketa (orain arkitektura esaten da ezta?)
  2. Trebakuntza lan espezifikoa. Nik ulermen-gimnasia deituko nioke. Hotsak identifikatzen, hitzak errekonozitzen, entzuten duguna ordenatzen eta antolatzen... trebakuntza lan antolatua eta progresiboa. Konparazio baterako, futbolariak entrenamenduetan ez dabiltza denbora guztian partiduak egiten, trebezia batzuek ariketa espezifiko-solteekin lantzen dituzte: ariketa fisikoak, trebetasun zehatzak lantzeko ariketak eta jolasak (rondoak, dribling-ak, karrerak,...). Entzumenaren kasuan (azpi)trebetasun horietan entrenatzeko programatxoa prestatzea ez litzateke batere txarto etorriko nire ustez. Beti edukiko dugu denbora partidilloak egiteko (bai, badakit, mundialak, ez naiz orijinala izan, baina opá-opá hasten ez garen bitartean).

Entzumena neurtzeko itemak

plisti-plasta (ez da egiaztatu)-(e)k 2006, Ekaina 17 - 09:48-(e)an bidalia.

Aurreko postean (grazia egiten dit postearen kontu honek) entzumenaren lanketa egoki bideratzeko zenbait gako argitzen dituzu (egin beza yuyu nahi duenak); ni oraingoan oso bazterreko kontu batekin natorkizu: entzumena neurtzeko erabiltzen ditugun itemekin, hain zuzen.

Ikasle askok esaten du entzundakoa ulertu ulertu duela baina galderak zailak zirela. Halakoetan bi arrazoi aipatzen dira:

  • Ulermena baino gehiago, memoria neurtzen zutela galderek (irakasle askok ere aipatzen du arrazoi hau)
  • Ulertu duela baina itemak (aukera anitzekoak direnean, batik bat) oso antzekoak zirela.

Pentsa dezagun ulermena neurtzeko erabiltzen dugun galdetegia ez dela guztiz aldrebesa. Hori horrela, lehenengo arrazoiari begira, berehala konturatuko gara zenbat eta ulermen gaitasun hobea izan, orduan eta datu gehiago gordetzen dituela memorian ikasleak. Beraz, entzundakoaren ulermena neurtzerakoan memoria aktiboak paper garrantzitsua jokatzen du eta jokatu behar du, gainera; ez dira batere arbuiagarriak memoria aktiboa eskatzen duten itemak. Beti ere neurriz eta zentzuz jokatuta, jakina (honekin ere yuyuka arituko da baten bat).

Gatozen bigarren arrazoiaren harira, ulertu ulertu duela dio ikasleak baina ez duela entzumenaren ostean planteiatuko galdetegiari erantzuten jakin. Alde batera utziko dugu sarritan ikusten den galdetegi horien diseinu traketsa. Beste kontu batek nauka kezkatuta: bizitza errealean ez bezala, gehienetan entzumena neurtzeko irakurmenaz baliatzen gara (batzuetan ez dakigu zer ari garen neurtzen entzumena ala irakurmena, eta askotan bateko zein besteko gabeziak batzen dira ebaluazio egokia desbideratuz). Nire ustetan, galderak ahoz eginez, erabil daiteke entzumena entzumena neurtzeko (bizitza errealean askotan geratzten da horrela); edo mintzamena, entzundakoa berkontatuz (hau ere ohikoa oso) ;edo idazmena, agian ( ez da oso naturala). Baina,  entzumena  isolatuta neurtu nahi badugu, onena entzumena erabiliz neurtzea da. Eta beste trebetasunen bat erabiltzen badugu neurketarako, behar-beharrezkoa dugu asimetria: neurketa-trebetasuna bera ezin da zailtasun izan ebaluazioan.

Azken finean, Benitok dioena  entrenamendu anitzak eta helburu argikoak (opa, opa, eta ez opá opá).
 

Post-ak, posta, postak eta posteak

Benito-(e)k 2006, Ekaina 17 - 18:12-(e)an bidalia.

Puntuazioa zer den ba! Marratxo bat gora-behera zenbat hitz-joko egin daitezkeen! Euskaltermen begiratu dut: Post=berri-mezua. Artikulua eta mezua izan daitezke aukerak. Euskal internauten artean post nahikoa zabalduta dago hala ere.

Tira ba, utz ditzagun psikolasto lexikoak eta gatozen belarrira berriro. Entzumenaren ebaluazioaz diharduzu, Vandergrift-en artikuluan ebaluatzeko orduan arazo gehien ematen duen trebetasuna dela  aitortzen da hasieratik, eta halaxe izango da seguruenik. Niri entzumenaren kontu honetan burutazio pare bat etorri zaizkit ildoren bat markatu aldera.

  1. Pentsa dezagun ulertzea zeri esaten diogun. Zuk apuntatzen duzun modura ulertzea ez da entzundakoa memorian gordetzea eta gogoratzea bakarrik. Jasotzen dugun zarata hori egokieraren arabera (harremana, asmoak eta interesak, jarduera, zer egina,...) komunikazio jarduna burutzeko arrakastaz tratatu ahal izatea izan daiteke definizio bat. Beraz, ebaluatzeko orduan ikasleari botatzen diogun zarata zein baldintzatan botatzen zaion eta entzumen-jarduera horretan zein izaten den prozesu ohikoena erreparatu behar del uste dut. Argiago esanda, entzun behar denarekin zer egiten da normalean eta ikasleak zer gaitasun dauka hori egiteko? Adibidez, elkarrizketa arrunt bat entzuten dugunean hiztun konpetenteok ere zailtasunak izango genituzke esandako guztiaren gaineko galdetegia betetzeko, burua entzuten dena dekodetzen ez ezik, horen inguruko interpretazioak eta gogoetak egiten ere badaukagulako, eta sarri (gehienetan esango nuke) ez dugu esan nahi izan dena ulertzen, "ulertu duguna" baino. Gogoan izan beraz gauza desberdinak entzutean gauza desberdinak egiten direla.
  2. Exoebaluazioa aplikatu nahi izaten dugu, agiri ofiziala emateko orduan ezinbestekoa izango da., baina halako betekizun administratiborik ez dagoenean zergatik ez gara ikasleak dioskunaz fidatzen? Askotan fidagarriena eta errazena ez litzateke izango ikasleari -Ulertu duzu?- galdetzea? Noski, horretarako gutxieneko konfidantza eta gardentasun giroa sortuta, ze ikasleak "nota" ipintzen gabiltzala edo erridikulua egingo duela pentsatzen badu, adios.

Ideia pare bat baino ez dira izan, baten batek tiratzen jarraitu nahi badu-edo.

Arina gero!

Benito-(e)k 2006, Ekaina 13 - 18:10-(e)an bidalia.

Ez didazu irakurtzeko astirik ere eman, jeseeeuuss! Ea gaur kolpetxua egin ahal diodan, kaipirinha amaitu orduko.
I+G asuntu horrena egia santua da, hemen sermoiak botatzen abilak gara, baina gutxi joaten dira misiolari territorio berriak esploratzen.

Puntuazioa: zero

plisti-plasta (ez da egiaztatu)-(e)k 2006, Ekaina 14 - 20:18-(e)an bidalia.

Txukuna benetan Pello Esnalen "Puntuazioa lantzen" artikulua. Beti miretsi izan dut Pelloren idaztankera aratza. Bitxigileak lez lantzen ditu testuak: tajuz eta neurriz.

Berea irakurri ondoren, lotsa apur bat ematen dit idazteak: betidanik izan baitut konplexu potoloa puntuazioaren kontu honekin. Bego horretan. Eskerrak, behinola, B. Atxagari bera puntuazioa legeak menderatu zituenean sentitu zela idazle aditu nion! Lasaitu ederra hartu nuen, alajainkoa! Dena den, Pellok eskainitako zenbait pasarteri puntuazio ikurrak kendu, eta lantzeari ekingo diot. Ez daukat esperantza gehigirik hala ere, hain da kaxkarra nire kaskarra!

Testuaren txukuntasunaz gain, beste zertxobaiti ere erreparatu diot: puri-purian dauden aipuz beteriko azalpenezko testuak gaindi (Ikus, adibide gisa, Hizpide horretan bertan Larry Vandergrift-ena), Pellok eskaintzen digun testuaren tajuketa didaktikoa  interesgarria eta landua da oso. Egituraketa honek ere merezi du pausalditxoa eta hausnarketa.

Bukatzeko, eskakizuna egin nahi nioke Pellori: puntuazioak idazlanaren beste zenbait deskriptoretan (koherentzian, kohesioan, egokitasunean...) duen garrantziaz aritzearena, alegia. Irakasleok idazlan asko eta asko  zuzentzen ditugu; hori dela-eta, konturatuta gaude puntuazio okerrak uste baino kalte gehiago egiten diola esku artean dugun testuari (ikasleari konpreniaraztea zaila den arren).

Beno, Benito, nahikoa gaurkoz. Zulotxo batetik kaipirinhari jo ta fuego ikusten zaitut. Bada garaia Hizpideri ekiteko! Ikus dezakezunez, tentuz idazten saiatu naiz: puntuazio egokia erabiliz. Lortuko ote nuen? Kia!  

Puntuazioa: 10

Benito-(e)k 2006, Ekaina 15 - 17:10-(e)an bidalia.

Kaipirinha ez da karajilloa. Hotza hartu behar da, "fuego" barik. Neuk ere eman diot kolpetxu bat Pellorenari. Ondo dago gida edo eskuliburu modura. Honako gauzekin klasean zer-nolako jarduerak planteatu daitezke? Soilik artikulua irakurri baino zertxobait gehiago egin daiteke puntuazioa hobetzeko. Idearik?

NIre ustez, gure ikasle askoren arazoa (eta guretariko askorena ere bai) ez da izaten puntuazioa euskaraz idaztean zelan erabili ez jakitea soilik, ama-hizkuntzan ere puntuaziorekin arazoak edukitzen dituzte (eta testu klase asko idazteko ere bai). Interesgarria izan daiteke euskara ikasteko ez ezik, euskara beste gauza batzuk ikasteko lan-hizkuntza izatea, polito idazten ikasteko adibidez.

Hitz-aspertuan

plisti-plasta (ez da egiaztatu)-(e)k 2006, Ekaina 15 - 17:19-(e)an bidalia.

Ondoren, Hizpiden agertzen diren lehenengo bi artikuluei buruzko pare bat hitz:

Batetik, Hiztegia ebaluatzeko tresnak eta teknikak deritzona dugu, hiztegiaren lanketari buruzko artikulu deskriptiboa. Azaletik ari da, ezertan sakondu barik: tipologia zerrendak bata bestearen atzetik; gauza berriak, apenas. Ez zait ez  gustatu, nabari da. Gainera, hainbeste gorrotatzen dudan idaztankera unibertsitario horretan idatzita dago: paragrafo bakoitzeko hiru aditu izen, gutxienez; testua pisutsu bihurtu nahi eta astun bilakatuz, alegia.

Bestetik, Corpusaren eta konkordantziaren erabilera didaktikoaz diharduena. Dexente interesgarriagoa. Beronetan hiztegia ez ezik, beste zenbait kontzeptu lantzeko baliabideak eskaintzen dizkigute Nati abasolok eta M. Jose Lasherasek. Artikulu hau irakurrita gogoan izan ditut UZEIk ateratako Maiztasun hiztegia  (oso aproposa  lexiko lanketaren diseinurako) eta "Follow me" metodoan egiten zen lanketa eta prozedura. Bada hor bide berri bat, praktikan ipintzea izango dugu erronka.

Benito, ikusten duzu Hizpiderekin kolokatuta nabilela, izan ere, Santutxu aldean zure arrastoari segika  ezin izan dut Brugalik, Bacardirik, Pamperorik, ez Matusalenik aurkitu... Santo Kristo Lezokoa! 

Hori da hori efizientzia!

Benito-(e)k 2006, Ekaina 15 - 18:58-(e)an bidalia.

Honelako sargoriarekin dena ti-ta baten irakurri eta kontatuta. Beroarekin lurrindu ez den ron botila bat topatzen badut tragua ordainduko dizut.

Konkordantziarena ere irakurri dut. Apur bat filologikoa ez zaizu iruditu?

Filologikoa?

plisti-plasta (ez da egiaztatu)-(e)k 2006, Ekaina 15 - 20:21-(e)an bidalia.

Litekeena da. Dena dela, artikuluak aipatzen dituen tresnek bide egiteko balio dutelakoan nago. Tresnek ez dute errurik berauen erabiltzaileek baino. Irakasle-filologoek filologia egiteko baliatuko dituzte honakook ere: beti ari baitira metak egiten (meta-hizkuntza, meta-textua, meta-lexikoa...); hauek bidea  sastrakaz betetzen dute (berauetaz arituko naiz hurrengo astean blogean)  .

Baina badago, beste ikuspuntu batzuetatik oratzea ere. Lexikoak badu bere puntutxoa: ulermenean eta adierazkortasunean eragina du, eta ezinbestekoa du memoria eta estrategien erabilera (kontestuaz baliatu...). Memoriak, halaber, bere legeak ditu: errepikapena eta memoria erreferentziala kasu, garrantzitsuak dira lexikoaz jabetzeko. Proposatzen diren tresnok esparru honetan (eta ez esparru honetan soilik) zenbait elementu interesgarri eskaintzen dituzte (testu errealen erabilera, kontextualizazioa, indukzio/dedukzio aukerak...).

Azken finean, betikoa, labanak sagarra zuritzeko edo pertsona akatzeko balio dezake,erabiltzailearen esku dago hori (antzeko zer edo zer gertatzen da ron botilarekin ere).

Martzianoa hobeto esanda

Benito-(e)k 2006, Ekaina 17 - 02:41-(e)an bidalia.

Bai, arrazoia, irakasleak ala filologoak eztabaida horretatara gatoz bueltan. Eskerrak filologoak Veleiako kontuarekin distraituta dabiltzala, je, je, je... (portzierto, Veleiako idazkun horiek ez dira izango orduko euskaltegiko ikasleen apunteak?).
Bromak alde batera, artikulu horren gainean esan nahi izan dudana bestelakoa izan da, corpusean dauden testu horiek oso eredugarriak izan daitezke hizkuntzalari eta hizkuntzazale batentzat, baina euskara ikasle batentzat ez dira apur bat urrunak? Esaldi solteak, aspaldiko testuak eta kontestuak,... Neuri behintzat kostatzen zait ikasle baten lekuan jarrita testu horietan esaten direnak kokatzea eta traza hartzea. Ataza horiek kontestualizazio lan dexente eskatuko luketela uste dut.
HABEk antolatutako hitzaldi baten (ez dut gogoratzen baina Miquel Llobera izan zela uste dut) ikasmaterialetan sarritan agertzen diren pertsonaiak eta egoerak ikasleari bertokoak barik martzianoak iruditzen zaizkiola entzun nuen, banalitatearen bekatua edo antzeko zerbaitekin definitzen zen. Nire ustez, honako testu klasikoekin lan eginda martzianoen hizkuntza ikastearen sentsazioa eman daiteke kontuz ibili ezik.

Urdin izar

plisti-plasta (ez da egiaztatu)-(e)k 2006, Ekaina 17 - 09:00-(e)an bidalia.

Ados nago diozun guztiarekin (muturka aritzeko gairen bat bilatu beharko dugu, noizbait); Euskaltzaindiak edo HABEk eskaintzen/eskainiko digun corpusa iragazi egin behar dugu ikasgelan erabili aurretik, hiztegi horren jasotzailea zein den kontuan izanik; ez dagigun gerta irakasle askori gertatzen zaiena: beren gustuak eta ikaslearen beharrak konfunditzearena,alegia.
Zu ez bezala, ni zeharo beldurtuta nabil Veleiakoarekin: zer nolako ondorioak eta zer nolako arauak sortuko ote dira horretatik! Nik badaezpada, ez diet ezer esaten adjektiboa izenaren aurrean jartzen duten ikasleei. Badakizu, urdin izar gutxi eta handi buru / motz kaska asko dago gure artean.
Txantxak alde batera utzita, ez nuke filologoen lana gutxietsi nahi (oso garrantzitsua delakoan nago), hemen salatzen ari garena bestelakoa da: euskararen erabileraren gehiegizko normatibizazioa eta beronetan irakasle-filologo-seguratek jokatzen duten papera, hain zuzen.

Ata Puerka?

Benito-(e)k 2006, Ekaina 17 - 18:50-(e)an bidalia.

Laster baten baietz baten batek Veleiako testuak klasera eroan eta landu. Hori baino euskara garbiagorik gatxa! Dena dela, niri urdin izarrarenak baino Atarenak ematen dit beldur handiagoa: -Orain "ata" esan behar da, ez "aita", jatorragoa da eta-. Eta ikasleek gurekin daukaten fede itsuarekin: -Ez, ez, irakasleak esan du eta horrela da-. Eskerrak filologo-filologoak uste dugun baino zentzuzkoagokoak direla.

Polemika apur baten beharra aldarrikatu duzu, bain polemikarik ez daukagun bitartean (gurea demandan ibiltzeko afizioa!) umorearekin konformatu behar dugu. Eta Veleiako kontu honekin Zaldieroak darabil adar-jotze polita.
 

Bidali iruzkin berria

The content of this field is kept private and will not be shown publicly.
By submitting this form, you accept the Mollom privacy policy.
Sindikatu edukia