irakasleak

Badaki euskara?

Lehengo egunean irakasle-bilera batean bigarren mailako azterketako idazlan bat aztertzen ari ginen. Ebaluazio zertifikatzailean ari ginen, azterketariak maila ematen zuen ala ez ebazten. Ebaluazio irizpideei jarraiki egokitasunaz, koherentziaz, kohesioaz, aberastasunaz eta zuzentasunaz hitz egin genuen. Aberastasunean eta zuzentasunean denok ados samar, justuan bazen ere maila ematen zuen, baina egokitasunera, koherentziara eta kohesiora heldutakoan oso iritzi ezberdinekoak ginen: ‘gai’ batzuentzat, ‘ez gai’ beste batzuentzat. Halako batean, irakasle batek zera galdetu zuen: ‘Baina badaki euskara?’

Galdera ohikoa izan arren, ez da hutsala. Harrezkero, buelta asko eman dizkiot eta artikulu hau idaztera ere bultzatu nau.

Badaki euskara? galdetzea ‘badaki historia?’ edo ‘badaki geografia?’ galdetzearen parekoa da; hizkuntza bera, eta ez komunikazioa, hartzen du ikas-irakaskuntzaren subjektutzat. Beraz, nahikoa genuke hizkuntzaren beraren ezagutza testatzearekin. Hor ez dute lekurik egokitasunak, koherentziak eta abarrek.

Baina, egia esate aldera, zalantza egin nuen gero. Ez nuen ondo gogoratzen ‘badaki euskara?’ ala ‘badaki euskaraz?’ galdetu zuen irakasleak. Eta orduan hasi nintzen pentsatzen galdera horrek gordetzen zituen elipsietan. Zer dago ‘badaki euskaraz’ horren atzean? Kasu honetan, ‘badaki euskaraz idazten’ egon liteke batzuentzat. Hauen ustean, nahikoa luke azterketariak gaitasun minimo bat erakutsita. Gaia kontuan hartu, eskema estandar bat (sarrera: gaiaren garrantzia/ lehen-orain / abantailak-desabantailak/ bukaera: iritzia) aplikatu eta aurrera.

Beste irakasle  batzuentzat, ostera, elipsia luzeagoa, konplexuagoa eta, egitekoak horretara bultzatuta, aldakorragoa eta zehatzagoa da. Adibide baterako, honelakoa: ‘Badaki euskaraz tabakoaren legea onerako ala txarrerako izan den eraginkortasunez adierazten?’

Hiru galdera, hiru ikuspuntu, hiru paradigma. Bitxia da antzeko hitz ‘korporatiboak’ erabilita ere, zenbat ideia ezberdin ezkutatzen diren elipsi baten atzean. Baina nork du arrazoi?

Baten batentzat harrigarria izan daitekeen arren, hementxe hasten da nire arrazoibidea lausotzen. Ideologia didaktikoak hirugarren bidea hautatzera narama, zalantzarik gabe. Baina, ai lagunak!, idazmenaz ari gara. Ebaluazio zertifikatzaileak nabarmen gehiegizko pisua aitortzen dion trebetasun bati buruz, hain zuzen. Eta nik badakit zenbat eta zehatzago jokatu, orduan eta estuagoa eta zailagoa izango dela bidea; eta horrek trebetasun honen berrindartzea ekarriko duela. Hortxe hasten dira nire zalantzak eta beste irakasle askorenak.

Zalantzok argitze aldera bi dira hartu beharreko bideak. Batetik, norberaren sena eta eskarmentua abiapuntu, asko hitz egin, formazioa areagotu eta sarritan egiten ditugun elipsi horien atzean geratzen dena azaleratu. Eta, bestetik, trebetasunen  pisua eta jitea (interakzioari askoz gehiago erreparatuz) berauen erabilera errealari begira orekatu (baita maila zertifikatzailean ere).   

Imajinatzen al duzue bateratze-saio batean entzumenaz, irakurmenaz edo elkarrizketa-mekanismoez aritzea? Horixe da nire ametsetako bat.

Tituluak eta oinarrizko kit-ak

Tituluez eta agiriez gero eta gehiago egiten da berba mundu honetan: euskara-agiriak, unibertsitate-agiriak, 1. maila, 2. maila, 3.maila. EGA, 4.maila, baliokidetzak eta baliogabekidetzak. Eta tituluak ez direnean, dirua mintzagai, diru-falta, jakina, baina hori beste kontu bat da.

Eta tituluen harira, euskara-irakasle lanetan hasteko behar diren titulazioen harira hain zuzen, egunotan Berrian agertu den polemika batek utzi nau apur bat harrituta, eta etsita ere bai.

Josu Gotzon Landeta irakasleak lehengo larunbatean Euskal Filologia mespretxuaren putzuan artikulua bota zuen. Haren ustez euskal filologiako litzentziaturak ez du behar lukeen besteko baliorik hartzen hanbat postutarako merituen artean. Euskara irakasle izateko hain zuzen ere, 4.mailaren azpitik, edo beste edozein unibertsitate-tituluren parean geratzen dela. Aspaldiko kontua.

ingurura begiratu eta esan diezadatela zelan den posible euskaltegi, ikastetxe edo instituzio publiko batean Euskal Filologia karreraren gainetik EGA titulua eta Laugarren Profila lehenestea

Horren ondorioz irakasten den euskararen kalitateaz egiten dituen gogoetak eta bota dituen argudioak apur bat muturrekoak iruditu zaizkit, gehiegizko terminoren bat ere bai.

Bitartean, hona hemen euskal filologoa, burokraziak salduta eta lan merkatuan galduta, erretolika euskañola duen edozein beharginek ordezkaturik, zeintzuk eta hizkuntza pobre eta ezegokia haien atzaparretan jausten diren ikasle koitaduei kutsatzen dieten horiek.

Sestaoko Udal Euskalteko Luis Astorkiak erantzun dio gaur Berrian bertan. Minduta eta hark ere gogor baina sarkasmoarekin filologoen interesaz eta egokitasunaz, eta esperientziaren balioaz bota digu zeharkako mezua:

Denoi egokitu zaigu zelan edo halango zehar-kalteren bat jasatea, baina zeuk itxaron ezazu, eta eduki ezazu pazientzia eta eroapena, nire moduko «ikasle-kutsatzaileok» laster hartuko dugu-eta erretiroa.

Eta, esan dudan legez, apur bat harrituta geratu naiz, polemikagatik beragatik eta hartu duen tonuagatik. Pentsatzen hemen tituluez ari garela eta ez diogula heldu honen ostean dagoen muinari, geure esparruan behintzat.

Euskaltegietan irakasle jarduteko (homologazioa izateko hobeto esanda), unibertsitate-titulua eta euskara titulua behar dira. Diplomatura mailako unibertsitate-titulua eta EGA edo 3. mailaren pareko euskara-titulua (4. mailaren eskakizuna noraino hasi den ez nuke jakingo esaten). Horrela da, bai.

Baina non karajo ikasten da jende helduari euskara irakasten? Nork eskaintzen du prestakuntza hori? Hizkuntza aztertzen, ikertzen eta hari ebakuntzak egiten ikasteko lekuak egongo dira akaso, baina, auto baten tripak ezagutzeak gidatzeko baimenik ematen ez duen moduan, hizkuntzaren ezagutzak ez du zertan eman beste inori hura ikastarazteko dohairik.

Eta datorren astean beharbada hasiko dira filologo, biologo, antropologo eta urologo batzuk lanean inon horretarako titulurik ematen ez den "logia" batean. Sestaoko Luisek esan duen modura, ibilian-ibilian derrigor ikasi behar den arte batean. Eta intrusismoagatik ez da kexarik egongo, hemen hasieran denok izan gara intrusoak eta.

Deigarriena da inor gutxi kezkatzen dela honegatik. Tituluak gora eta tituluak behera bai, baten baten buruko mina izango da akaso titulu-eskakizunak Boloniara egokitzea edo, baina oihan honetan galtzeko oinarrizko kit-a emateko kezka gutxi, eta zaila da horrela oihanean ibiltzeari gustua hartzea.

Erreta

Apurka-apurka nabil azkenengo Hizpideri kolpetxoa egiten. Azkenengo ale honetan artikulu ugari eta, orain artekoaren aldean, izen eta gai berriak agertu zaizkigu. Haien artean izenburutik bertatik arreta ematen duen bat: Burn out: irakaslearen ajeak.

Ilazki euskaltegiko Idoia Goñiren eskutik heldu zaigu artikulua (Ilazkikoa dela testua irakurrita jakin dut, ez lirateke txarto etorriko egileen aurkezpen zehatzagoak akaso, badakit garrantzitsuena edukia dela, baina pertsonak apur bat kokatzea estimatu egiten da, eta bera nahiz erakundearentzako meritua ere bada, ezta?), eta esperientzia pertsonaletik abiatuta gaia garatu eta euskaltegian garatzeko proposamen batera heldu da. Zertaz ari gara baina? Irakaslearen nekea, higadura profesional eta psikologikoa, desilusioa, pertsonaren abaildura.... erretzea deitzen den hori, ingelesez aspaldian burn out bataiatu zutena.

Jendaurrean lan egin behar dutenen gaitza ei da burn out hori: erizainak, gizarte-laguntzaileak., eta nola ez... irakasleak. Sintomak: akidura fisikoa, mentala, nekea, gogogabetzea, jarrera hotza, urruntzea eta isolatzea,  zinismoa, besteen gutxiespena, erruen banaketa indiskrimiatua, eta norberaren burua horrekin zuritu, defentsarako jarrera.

Gaitzaren deskribapen zehatza egin digu Idoiak: faseak, arrazoiak, teoriak, aldagaiak. Deskribapen argia, eta -esango nuke- ez zaigu kostatuko inguruan halako kasuren bat identifikatzea.

Ez, ez zait arrotza egin Idoiak kontatzen duena. Bere euskaltegian ere konturatu direla dirudi, eta lan-giroa zein langileen asetasun maila hobetzeko plana jarri dute abian. Irtenbideari begira, bereziki interesgarriak egin zaizkit aipamen hauek:

Horregatik, agerikoa izan arren, honako ideia azpimarratu nahi nuke: lan-giro egoki eta lasai batean lan egiten duen profesionalak formazio-maila altuagoa izaten du, lantaldeko kideekin ezagutzak trukatzen baititu, eta, horrela, aberasgarriagoa gertatzen da eguneroko Lana.

Eta beste neurri bi hauek:

• Urraskako eta moduluz moduluko bilerak.
• Lanean egiten diren bilera guztiek helburu zehatza izan beharko lukete. Honekin batera, hasiera- eta bukaera-ordua ere bai; bukatu gabe gelditzen denari hurrengo bilera batean emango baitzaio amaiera.

Edozelan ere bi gogoeta utzi dizkit artikuluak:

Lantokiko antolakuntza ez ezagutzea, lanaren nondik norakoak ez ulertzea izatean ei da arrazoietako bat. Gurera hurbiltzen diren lankide berriak etorri zaizkit gogora. Non sartu diren tamaina hartzeko informazioa, lan-giroa, komunikazioa aurkitzen dute? Zer eginak eta zelan eginak argi dituzte? Argitzen laguntzen diegu?

Beste kontu bat zeharka etorri zait gogora. Konpromiso, kontzientzia, militantzia edo dena delakoaren puntu handia duen lana ei da euskara irakaslearena, espektatiba handiak askotan, handiak bezain lausoak sarri, ilusio hori jarri da sarri jardunaren motore, baina jendaurrean lan egiteak, jendearekin, erraz zapuzten ditu ilusiook hori lurrera ekartzen eta arrazionalizatzen jakiten ez bada. Beharbada hor dago hainbeste erreduraren gakoa. Edo ez.

Edozelan ere, gomendatzeko moduko artikulua, eta, batez ere, hartaz pentsatzeko moduko gaia, arreta ematekoa.

Etorriko dira berriak

Durangon ibili ginen larunbatean, Topaguneak antolatu zuen hausnarketa-jardunaldian. Moderatzaile-idazkari papera egokitu zitzaidan talde batean, eta han juntatu zirenak ikusita (eta ezagututa) zortea izan nuen duda barik (haiei tokatu zitzaien moderatzailearekin baino askoz gehiago ;) ). Euskaltzale animosoak, animatuak, gogotsuak eta arduratuak hausnarketak, bizipenak eta kezkak konpartitzeko gogoz, eta aurrera egiteko bide bila gogotsuago.

Eta kezka eta galderen artean behin eta berriz errepikatu zen bat. Jende berria etorri behar da, lan handia egin dugu (uste dut ez zela inor ausartu esaten, baina igartzen zaie guztiei harro daudela egindakoekin. Ala ez?), baina denbora aurrera doa eta gure atzetik norbait etorri behar da, eta etorri dator askotan. Baina, nola transmistitu gure baloreak, gauzak egiteko gure modua, gure esperientzia eta eskarmentua, urteetan ikasi eta ikusi dugun guztia? Ez daitezen berriro zerotik hasi, ez daitezen geure erroreetan jausi eta gure lanak jarraipena izan dezan.

Galdera ona, eta kezka nahikoa orokorra euskara elkarteen munduan. Eta transposizioak egiten hasita, gurera ekarri nuen galdera. Eta hemen ere ez gabiltza antzera? Urteetako ibilbidea dute eginda guretako askok (hala dio urtero zaharrago egiten gaituen estatistika horrek), eta noiz edo noiz berriak etorri beharko dira. Etorri, geratu eta lema hartzen hasi esan gura dut, zoritxarrez etorri eta alde egiten digute askok.

Baina, jakina, nola transmititu dizkiegu horiei guztiei geure baloreak, historia, ikasiak eta ikusiak. Badute nondik jaso? Mugatuko gara paper batzuk pasatzera zeremonia informal-instantaneo batean? Materiala non dagoen seinalatuko diegu eta listo? Gauza izango ote gara zerbait argi uzteko (iraultza egiten datorrenak zer irauli behar duen jakin dezan sikieran)?

Ala aurkituko du erreferentziarik gabeko anabasa, nondik oratu jakingo ez duena, eta horren aurrean bere mundua eraikiko du ahal duen modura? Geuk egin ditugun errore eta hutsak behin eta berriz errepikatuko ditu? Aurretik gertatu denaren berri bakarra ahozko tradizioaren bertsio finkatugabeetatik jaso beharko du, jasotzeko zortea baldin badu?

Kezkatzen nau asuntoak. Euskaltegien mundua ez da ondo ezagutua kanpotik. Topiko gehiegi dabiltza batzuetan, baina barrukoa misterioa izaten jarraitzen du askorentzat. Areago datorren jende berriak mundu honekin aurretiaz gero eta harreman gutxiago duela. Pasatu da ikasleak irakasle bilakatzen ziren denbora hura alegia. Eta mundu hau ezezaguna izateaz gainera, uste dut hortik kanpotik pentsatzen dena baino konplexuagoa dela. Lau hitzetan kontatzeko konplexuegia.

Edo zahartzen hasita nago igual.

Zaindariaren karga

Komisario hitzaren konnotazioez jardun digu Anjel Lertxundik gaur artearen munduaren ingurumarian eta arte-komisario konposizioaren paradoxikotasunaren bueltan.

Komisario hitz soilak kontrolatzailearen, zaindariaren ideia ekartzen digu gogora lehenengo batean seguruenik, ordena mantentzearen arduraduna.

Eta buruan gauzak elkarlotzen hasten direla, komisarioaren figura duela gutxi aipatu nituen hitz hauekin juntatu zait hor goian:

Herritar bakarra entzun dut gizon horri euskaraz egiten, duela urte batzuk euskaltegian izena eman baitzuen. Herritar bakar hori irakaslea zen, noski

Hitz horiekin eta memorian lotzen diren sentsazio batzuekin juntatu.

Ez duzue inoiz sentitu euskara-irakasleaaren papera zenbaitetan euskararen zaindariarena izatera hurbiltzen dela? Euskararen "komisarioak" bagina bezala-edo. "Ese es irakasle, hay que hablarle en euskera" bezalakorik ez duzu inoiz entzun-barruntatu inguruan? Zeuk ere ez duzu sentitu konpromisoaren plus moduko hori?

Ikaslearekin euskaraz egiten saiatu behar dugu, bai, eta egin ere egiten dugu. Suposatzen zaigu hizkuntzaren aldeko militantzia edo konpromisoa, eta izan ere badugu. Baina horrezaz gainera profesionalak ere bagara, horretan ari gara lanean, eta horrek edozein euskaltzalek izan dezakeen ardura eta konpromisoari gehigarria ematen dio.

Horrezaz gain, nahiz figura publikoak izan ez, publikoaren aurrean egiten dugu lan, eta geure publikoaren inguruan bizi izaten gara, eta inguru hori ez da beti eman behar dugun ereduarentzat ekosistema onena izaten.

TELP tailerren harira hasi gara erreparatzen eguneroko gatazka horretan hiztun konprometituak sufritzen dituen tentsioari, ezerosotasunari eta karga emozionalari. Eta hiztun konprometitua profesionala izanda karga hori ez da arinagoa izango, gutxiago lehenengo lerroan zaudela, eta are gutxiago "komisario" bati bezala begiratzen badizute. Ezta?

Komunitatea?

David de Ugarteren post hau irakurtzen hasierako pasarte honi erreparatu diot:

¿Hay comunidad?: las comunidades surgen, no se crean, para que exista la base de una comunidad tiene que haber mutuo reconocimiento e interacción. Participar en un mismo sitio o tener inquietudes comunes no es formar parte de la misma comunidad. Así que el primer paso es preguntarse si realmente tu red forma parte de una comunidad o no. Da igual el tamaño, una comunidad de tres miembros puede crecer, mil personas respondiendo las mismas encuentas, spameandose con su estatus de facebook mutuamente o usando el mismo servicio web simplemente no hacen comunidad.

Berehala gogoratu dut Euskara irakasleak sarea, ez dakit zergatik, edo bai.

Tresna interesgarria izan zitekeelakoan hasi ginen hor, baina beharbada hor dago koxka. Euskara irakasleen artean bada elkarreraginik? Bada komunikaziorik? Bada identitate partekatu horren modukorik? Komunitatea gara?

Tresnak berak nekez sortuko du komunitatea, dio Ugartek. Hemen argitzen du:

Las comunidades no nacen artificialmente simplemente porque se nos ocurrió hacerles una plataforma. Si queremos crear una comunidad no nos pongamos a crear servicios porque no funcionará. Los servicios sirven a una comunidad, no la generan. Crear una comunidad es construir una identidad. Tiene que ver con valores y experiencias compartidas. Algo que se desarrolla y crece con la interacción. Es entonces cuando los servicios son útiles, pero no antes. ¿Quieres crear una comunidad? Vuelve al off-line o encuentra una causa puntual tan potente que tras hacer una campaña virtual sus protagonistas se sientan emocional e intelectualmente tan ligados entre si como para querer seguir haciendo cosas juntos todos los días.

Pentsatu egin beharko da. Lehenengo eta behin komunitatea izan behar dugun ala ez, akaso.

Ongi etorri lagun

"Urte berri on!" esatea izango litzateke aproposagoa, guretzat urtea orain hasi da eta, urriaren 1ean. Urteroko ziklo klasikoa, eta klaseak hasita dagoeneko.

"Ongi etorri" esan beharko diegu hala ere -eta seguruenik esan diegu honez gero- euskarara arrimatu guran etorri zaizkigun horiei guztiei, baina badira beste batzuk ongi etorri hori merezi dutenak (eta ez nago seguru beti behar den modura esaten diegun gainera): gure ondoan lanean hasi diren irakasle berriak, lankide berriak.

Ez da sekretua euskaltegietan hainbat jende dagoela lanean ibilita (interesgarria izango litzateke euskaldun edo elebidunen artean zer portzentaje den). Horrek hain zuzen ere, adierazten du sektore honetan langileen mugikortasuna dagoela, aritu eta beterano asko bai, baina aldi berean urtero (edo sarriago) berritzen den multzoa ere bai.

Eta orain izan daiteke sasoi aproposa uztailetik dabilen kontu bati buelta pare bat ematen hasteko: irakasle berrien prestakuntza, edo hasierako prestakuntza.

EHUko Ikastaro hartan hainbat gauza entzun eta ikusi genituen. IKA eta AEK-kook gure glotodidaktika ikastaroak aurkezteko, laburpen hau erabili genuen:

Laburpen modura, honako panorama ikusten dugu:

• Helduen euskara irakaslearen prestakuntza bermatzen digun ikasketa ofizial gutxi daude. Bestalde, gure harrobia izan litezkeen gazte unibertsitarioek mundu honekin lehendik gero eta harreman gutxiago izandakoak dira.
• Gurean lan egiteko ez dago prestakuntza eskari administratibotik, erakunde bakoitzaren esku geratzen da hori, nahi izanez gero. Homologaziorik ere ez dago, sare edo euskaltegi batetik bestera irakasleak mugitzen diren arren.
• Lehen esan dugun bezala, urtero hartu behar izaten dira irakasle berriak, gehienetan azken orduan eta presaz, matrikulazioak eta taldekatzeak zer dakarte, orduantxe. Irakaslegaiari aurretiaz ezin zaio gauza handirik ziurtatu alegia.
• Trinkotasun handiarekin egiten da lan gurean, hasiera batetik astean 10 klase-ordurekin jardutea arrunta izaten da. Gogor hasi behar da lanean, aurretik gutxi ezagutzen den arloan, eta hasierako prestakuntzarako aukera gutxirekin.

Glotodidaktika ikastaroak hutsune hori betetzera datoz neurri handi batean, baina badago zer hobetu asko, eta dena ez dago gure esku:

• Hasierako prestakuntza honen beharra eta funtzioa argitzea eta aitortzea, eta berau homologatzea.
• Prestakuntza eraginkorra lortzea, lanean hasteko bermea emango diena irakaslegaiari zein erakundeari. Prestakuntzaren diseinutik abiatu beharra dago seguruenik: prestakuntzarako ibilbidea, metodologia, ebaluazioa...
• Hizkuntza-irakaslea zein euskara-irakaslea prestatzen duen sistema. Seguruenik bietatik daukagu denok, ez gara irakasle hutsak, ezta euskaltzale militante hutsak ere.

Eta zer egin? Akaso:

• Behingoz, honetan interesa daukagun guztiok zerbaitetan elkar hartu eta ekin: administrazioa eta euskaltegiak (eta beste erakunde batzuk ere bai beharbada: unibertsitatea, euskalgintza...). Ez du erraza ematen.
• Lanerako benetan prestatzen duen zerbait bilatu, ez beste zertifikazio soil bat. Eredu interesgarriak ikusi genituen ikastaroan: CELTA ikastaroetarako praktika-akademia, CLICen prestakuntza eredua, konpetentzien ikuspegia, praktikaren gaineko hausnarketa... Sentsazioa hartu nuen geurean teoria>praktika ibilbide horretan gaudela kateatuta, praktikarako denbora murriztuta, eta beharbada, hortik datoz hainbestetan predikatzen dena eta egiten dena lotzeko ditugun arazoak. Eta hain zuzen ere praktika da azken batean prestakuntzaren azkenengo epailea.
• Hasierako prestakuntza horri segida emango dioten etengabeko prestakuntza programak eta aukerak. Eta ez nabil ikastaro sorta gehiago, formalagoak eta handiagoak eskaintzeaz soilik, norberaren lanaren gaineko hausnarketa sustatzen eta motibatzen duen giroa sortzea ere beharrezko da nire iritziz: irakasleen arteko komunikazioa eta elkarlana, prestakuntzarako baliabide formal eta informalak, praktika-komunitateak, lanaz hitz egin eta pentsatzeko uneak, guneak eta tresnak... Prestakuntza ikastaroak egitea baino zerbait gehiago dela ulertu beharko da agian, norbaitek eman behar digun zerbait baino gehiago.

Bitartean, ongi etorri lankide berriok. Eta ongi etorri horrezaz gainera zerbait gehiago ematen saiatuko gara, eta zuengandik hartzen ere bai.

Jakintza tazitoari tiraka

Uztailean Miramarreko ikastaroan jakintza tazitoaren asuntoa atera nuen, eta baten batek entzun ere bai. Gaur kontzeptu hori bueltan etorri da Julen Iturberen bloga irakurtzean.

Jakintza tazitoa langileek urteetan metatu duten hori da, eginaren eginaz bereganatu eta azaltzen batere erraza izaten ez dena. Gurean ez litzateke zaila izango kontzeptua azaltzea. Urte askoko ibilbidea egin duen jende ugari, kilometroak, miliak eta legoak egindakoa. Irakasle lanetan halako sena garatu du norberak ere deskribatzen jakingo ez lukeena, are gutxiago etorri berriari. Esperientzia hitzaren atzetik ezkutatu ohi da kontzeptua, baina seguruenik ibiliaren ibilia baino gehiagoaren fruitua izan da, edo, hobeto esanda, ibiliaren ibili hutsak ez du jakintza hori bermatzen.

Euskaren normalizazioan azkenotan hitzetik hortzera dabiltzan berba batzuk kontu honetarako ere balio dezakete: transmisioa, geroratzea, biziberritzea. Hizkuntzari ez ezik, jakintza profesional horri aplikatu dakizkioke ondo. Nola ziurtatu urteetan hainbat jendek bereganatu duen hori transmititzea, geroratzea eta biziberritzea, baita hobetu eta sasoi-testuinguru berrietara egokitu? Azaleratu ezik zaila dirudi.

Julenek lehengo urteko jardunaldietan batutako ondorio batzuk ekarri dizkigu, batzuk ekarriko ditut hona abiapuntu gisa:

• Transferentzia hutsetik harago joan daiteke kontua, "co-construccion" dio han, elkar-eraikuntza edo itzul daiteke. Ez gabiltza batek eman eta besteak hartu erlazio sinple horretan nonbait. Talentuaren garapena ere aipatu da, etengabe garatu beharreko zerbait dela esan daiteke, elkarreraginik gabe ez da hobetuko.
• Ikasteko espazio naturalak bilatu eta eguneroko praktikan txertatu behar dira. Ikasteko berariazko espazioak, prestakuntzarako jarduera antolatuak adibidez gainditu egin behar dira?
• Erakundetik haragoko sare pertsonalak eraikitzea komeni da. Erakundeek jakintza "babesteko" duten kultura-tradizio hori gainditu behar ei dago horretarako. Pertsonek, eta ondorioz, erakundeek hartuko luketen etekinaren balioa gehituko nuke nik.
• Prozedurak ezarri nahi izaten dira, kontrola, baina praktikarekin ikasten da azken batean. Praktikaren (auto)behaketaren eta haren gaineko hausnarketaren bidez seguruenik.
• Tazituaren transferentzia talde txikietan zentratzea komeni da. Lanarekin zuzenean lotutako jardueretan seguruenik, interesetatik abiatuta eta zerbait zehatza lortzeari begira.
• Gauzak esplizitu egiteko ardura handiagoa dago transmisioa garatzeko baino. Era berean, neurketa lehenesten zaio prozesuari. Hau da, zerbait "eman" eta zenbatek "hartu" izaten da kezka, zer ikasi eta zertan hobetu den baino gehiago adibidez.

Enpresa munduko hizkera ez zaigu samurra egingo gehienoi, baina nago azken batean oso gauza hurbilak ditugula horiek guztiak. Beharbada labur esanda honako zerbait esan daiteke: jakintza eraikitzen da jardunaren jardunaz, baina ez isolaturik jardunda, eta gainera inor ez da etorriko beti nahi genituzkeen instrukzioak ematera, ez baita erraza denaren instrukzioak azaleratzea.