literatura

Patxori esan nion lehengoan erreferentziaren norabidea alderantzikatu egingo dela, eta hona hemen lehenengo abisua. ;)

Berriketan blogean proiektu zoragarri, dibertigarri eta sortzaile baten berri eman digu: ¿Tienes un minuto? ¿quieres cien palabras?. Gaztelania klaserako pentsatuta dago. Jordi Cebrián idazlearen testuak hartu dute oinarria. Cebrianen 500 cuentos de Cien Palabras liburuan hain zuzen ere.

100 hitzeko testu horiekin hau egin dute:

1. Ikasleen artean banatu.
2. Ikasleak memoriaz ikasiko du berea.
3. Nahi duen lekuan eta unean bota eta bideoan grabatuko da.
4. Ikasleek eurek proposatzen dituzte testuarekin egiteko ariketak
5. Bideoak, testuak eta ariketak proiektuaren wikian jartzen dira.

Maite Goñik antzerako proiektu bat ipini zuen martxan asaldi, Entzun. Han ikasleek literatur testuak hartu, grabatu eta blogean ipintzen dituzte idazlearen informazioarekin batera. Ahozkotasuna lantzeari begira ideia interesgarria eta aspaldian komentatu genuen hemen.

Patxoren ideia honetan berriz, berrikuntza interesgarri aurkitu dut. Memoriaren erabilera. Antzina ohikoa zen hizkuntzak ikastean, latina adibidez, testuak memoritzea eta errezitatzea. Gerora, gainbehera etorri zen jarduera hura. Baina. onartuta, hizkuntzaren ikaskuntzan memoriak paper garrantzitsua daukala alde batetik, eta bestetik, ikasleak testua memorizatzearekin batera hari neurria hartzeko martxan ipini behar dituen prozesu kognitiboak, gure klaseetarako ere baliagarria izan daitekeela uste dut. Hori bai, memorian sartzeko moduko testuak aurkitu behar ditugu. Cebrianenen antzerakoak.

Zer dugu ba? Euskal literaturan ez daukat orain gogoan halako obrarik (egongo da baina, memoria nirea!). Zer egon litekeen jakiteko, onena euskal literaturaren testu ugari dagoen lekura jotzea okurritu zait: Armiarmara hain zuzen ere.

Ez dut Cebrianen modukorik topatu, baina bai luzeran oso antzekoak diren testu interesgarriak: olerkiak, eta atari bete olerki: Euskal poesiaren ataria.

Aukeratzeko jeneroa daukagu beraz. Adibidez, Goizalde Landabasoren Zergatik maite nauzu? hau, edo Pako Aristiren Berdin dio hau edo Xabier Montoiaren Historia hau.

Aukera bat da, bestelako testuak ere topatu daitezke: elkarrizketak, pasarteak, albisteak.... Ideiak aukera asko zabaltzen ditu.

Era berean ez da derrigorrezkoa grabatzea edo testuaren gaineko jarduerak proposatzena, baina horiek ere interesgarriak dira.

IKTeroek Iparraldean egindako Hitzaditza esperientziatik abiatuta dikatketa lantzeko ariketak jarri dituzte euskaljakintza webgunean.

Hemen azaltzen dute ariketa horiek zelan sortzen diren. Ez dugu azalpen gehiagorik emango beraz.

Kontua da diktaketa forman fokalizatutako jarduera dela, puntuazioan eta ortografian gehien bat. Jarduera hori osatzeko ideiak zerrendatzen saiatuko naiz hemen.

Adibidez, hona erabili duten testua:

Goizeko seiak inguru ziren eta karramarroen ontzi horiak han zerraien. Pasaiako garabiek ikusmira ezin ederragoa eskaintzen zuten behelainoaren artetik. Ontzien izenei so egin zien. Pasai Donibanerako txaluparik ez zegoen artean, pabilioietako komun abandonatuetan Martak atea jo zuenean. Atea poliki ireki zen, Martaren hatz hezurtsuen kolpe leunekin bakarrik. Goiztiar aguretu zen gizaseme horietako bat, espantu aurpegiarekin esnatu zen bat-batean, lurra jergoi hartuta zuen loalditik. (Arkaitz Cano, Pasaia Blues)

• Diktaketan hotsen grafiari erreparatzen zaio gehien bat. Idazten diren hitzak zein diren ez da erreparatzen, gerora konturatu ohi gara zer hitz entzun-idatzi dugun. Neuri behintzat hala gertatu zait diktaketa egiten hasita. Ikasle baten kasuan areago, hitzak ez baititu ezagutu ere egiten. Horrela bada, egin orduko ezezagunak gerta daitezkeen hitzen aipamena-azalpena egin daiteke ahoz (hitzok idatzi gabe nahi bada). Kasu honetan adibidez: zerraien, garabia, ikusmira, behelainoa, hezurtsua, leuna, goiztiar, jergoi,... Ikaslearen mailaren eta abileziaren arabera aukeratuta noski. Espero diren hitzak aurkitzeak erraztu egiten du zer egina.
• Zer gertatzen ari den, zer istorio daukagun ere ez gara idatzi ahal konturatzen. Egin aurretik kasu honetan adibidez sinple-sinple situazioaren datuak eman daitezke hasi aurretik: Pasaiko portua, goizeko seiak, Marta izeneko neska bat, Pabilioi bat, gizona pabilioiaren barruan. Egin ostean, istoria ez-osoekin jarduteko ohiko jarduera batzuk proposatu daitezke: istoria osatu, amaiera asmatu, pertsonaien bizitza eta izaera asmatu hemen emandako datuetatik...

Hemen ideia pare bat.Gehiago bururatzen bazaizkizue, erantzunen bidez bota ditzakezue.