hedabideak

Kazetarien gremioari

Lehengo egunean urtetik urtera topatzen duzun senide horietako batekin juntatu nintzen, eta badakizue, halakoetan norberaren bizimodua, umeak, lana eta abarren partea elkarri ematea izaten da ohitura.

Umea dauka senideak, hamar urte ingurukoa, eta jakinda ni zertan nabilen "umea euskaltegian daukagu, HABEra joaten da" kontatu zidan. Umearen adina jakinda eta euskaltegiaren jabea entzunda "HABEra? Nora ba?" galdetuko nuela suposatuko duzue.

Alderdi politiko baten egoitzaren izena izan zen erantzuna. Umeei klaseak ematen dizkien euskaltegi edo akademia modukoa dago bertan. Bilbo inguruan behintzat aspaldian dira ezagunak alderdi horren ingurumarian antolatzen diren euskara-klaseak.

Suposatuko duzue gaizki ulertua argitzen saiatuko nintzela: "Ez, hori ez da HABE", "Hori X da", "HABEk helduen klaseak kudeatzen ditu, 16 urtetik gorakoak", "Horiek ez daukate zer ikusirik HABErekin orduan", eta "gainera, HABEk ez dauka euskaltegirik", "euskaltegi asko daude, baina HABErenak ez", "HABEk diru-laguntzak kudeatzen ditu eta horrela, Gasteizko gobernuaren erakunde bat da, baina eurek ez dute klaserik ematen", "euskaltegi publikoak eta pribatuak daude, HABEk batzuk homologatzen ditu, gureak, AEKrenak adibidez", "Nik AEKn egiten dut lan, baina beste "enpresa" batzuk daude, hemen inguruan X, Y eta Z dauzkazu adibidez" eta abar.

Senideak baiezko keinua egin eta ulertu zuela ulertarazi zidan, pertsona ikasia da eta ez nuen dudarik egin. Gure mundu honi arreta handirik ez dio ematen eta segurutik euskaltegien eta oro har euskararen irakaskuntzaren inguruko topiko zabalekin geratuta egon da, hainbat eta hainbat bezala.

Onartu beharra dago agian helduen euskalduntzearen ingurumari osoan ez diogula arreta eta ahalegin berezirik eman izan geure who's who hori herritarren eremu zabalenera hedatzeari, edo ez dugula asmatu behinik behin. Baina ez da erraza izango gure asmoekin, lanarekin edo hizkuntzarekin interes edo erlazio hurbilik ez duten askok eta askok horretaz jabetzea eta arreta ematea bestalde.

Okerragoa da berriz guretik gertuago dauden, eta gure berri izan eta ematearen ardura duten kolektibo batengandik honelakoak etortzea:

Aste honetan berton jasoak bi hauek:

Klase gehienak eguerditan izaten dira HABE eta AEK-ko euskaltegietan

Bilboko dendariak bezeroari begira (Argia)

HABEko euskaltegietan, ikasleen laurdenek 16-20 urte dituzte

Isabel Zelaa EAEko Hezkuntza sailburuari elkarrizketa Berrian  (kazetariaren galdera).  

Kasu honetan HABEko eta HABEren arteko ñabarduraz konturatuta idatzi du kazetariak agian, baina edonola ere anbiguotasuna geratu dela esango nuke.

Bide batez, Zelaa sailburuak galdera horri erantzundakoak ez du argitzen lagunduko, ez:

Edo segitu nahi dutela, edo hobetu. 400.000 ikasleri buruz ari gara, eta HABEra joaten direnak proportzio txikia dira. Gure sisteman ondo funtzionatzen du euskarak.

Ez dira lehenengo kasuak izan. Duela gutxi Twitter-en oharra egin zuen @jozulin-ek Argiaren erreportaje honetan irakurritakoaren harira.

Eta aspaldiago, duela ia lau urte, hemen berton bota genituen batzuk Radio Euskadin entzundako batzuen ondorioz.

Euskal Herriko kazetariekin ez dut senide batzuekin bezala urtetik urtera jesarri, kafea hartu eta berriketan jarduteko zorte hori, baina bazkalostean familia artean eman nituen azalpen horiek guztiak kazetarien eta komunikatzaileen gremioarekin ere konpartituko ditut hemen plazer handiarekin.

Argazkia: Titulu barik. Egilea: hitzak_soberan. Lizentzia.

Mondo difficile

Foreign Office-eko enplegatuek euskarari buruz duten ustezko pertzepzioaren berri haizeratu zen duela aste batzuk. Euskara munduko hizkuntza zailena diosku hango plantilak.

Diplomazia britainiarraren artean nondik zabaldu da hori? Misterioa oraingoz. Akaso enpresako afari batean James Bond (hura ere Foreing Office-ko nominan dago, ezta?) hasi zen kontatzen Bilbon zebilela zapatofonotik abisatu ziotela han "basque" egiten zela, eta Guggenheim-eko kafetegiko terrazan jarrita dagoela galdez hasi zela "shaken, not stirred" nola eskatu behar den "in basque", eta hango pertsonalak ez zion jakin erantzuten, edo baten batek zerbait esan eta halaxe-edo eskatuta martinia barik kaña atera zioten basotubo batean... Badakizue, James hau ezinbestekoa da enpresako afariak animatzeko orduan. Pentsa zelakoa izan daitekeen diplomatiko britainiarrez betetako afaria bestela.

Diplomazia britainiarrak itzal handia du mundu honetan oraindik orain hala ere, eta King Charles Street-etik datorrenari kasu eman behar zaio, izan ere polito janzten du edozein albiste "diplomatiko britainiarren ustez..." batek, eta King Charlesek euskara munduko hardest language dela esaten badu, hardest language izateko puntu asko ditu, dudarik ez. Titular indartsua ematen du gainera.

Well, batzuei aspaldian lau haizetara zabatzeko deseatzen egon direna zabaltzeko "argumentum ad verecundiam" ederra jausi zaie esku artean (latina bai hizkuntza argia!), eta hortik "argumentum ad nauseam" izateko bidean laster jarriko digute, abilak izaten dira horretan gero! Honez gero "argumentum ex populo" bihurtu ez denean.

Tira, beste aldetik era askotako argumentum-ak zabaldu dira: zailtasunaren erlatibitatea, interesak, auctoritate horren auctoritate eskasa horrelakoak esateko... eta abar.

Edozelan ere, gauza bat ezin da ukatu, euskararen zailtasuna topikoa da, eta topikoa izanda errazagoa da hori pentsatzea kontrakoa baino. Eta, zailtasun hori nabarmentzeko interes batzuez gainera, zerk zabaldu du topiko hori? Horren atzetik honako zerbait egon daiteke?

• Hizkuntza berezia, desberdina, propioa, eta apartatua izatearen fama. "Ez da besteak bezalakoa", horrelako baten aurrean erraza da "zaila izango da orduan" pentsatzea, ezta? Misterio ikutu hori ez diogu geuk ere ematen askotan? Besteetatik zenbat eta urrunago geureago delakoan-edo.
• "Nola esaten da euskaraz?" eta "Nola esan behar da?" galderak nahastea. Alegia, ez duzue inoiz ikusi jatorrizko euskaldun oso natibo aktibo betikoa euskaraz beti esan duen zerbait galdera horri erantzun modura onartu ezinda dudan eta noraezean? "Argumentum ad auctoritatem" baten faltan edo. Hizkuntza zaintzea eta hizkuntza deskribatzea ez dira gauza bera, ala bai?
• Eztabaida linguistikoak. Honela esan behar dela, hala esan behar dela... gustatzen zaigu gero! Baina zer pentsatzen ote du urrunago dagoenak hizkuntzaren misterioaren jabe horiek misterioak argitu ezinik ikusita? Eta bera nori kasu egin ez dakiela.
• "Egingo dizut erdaraz, bestela ez duzu ulertuko". Ummm, honekin ez ote dugu misterioa areagotzen? "Zaila izan behar da gero!" erraz pentsa dezake solaskideak, edo aurretik pentsatuta badauka, hipotesia baieztatzeko zantzua emango diogu.
• Boligrafo gorria. "Ze txarto egiten dudan!". Inoiz bururatu zaigu ikasleari ondo egiten duenagatik zoriontzea? Seguru nago odolez betetako orri horietan gehienetan gehiago izango direla zuzenak erratuak baino, ez da hala izaten?
• N-a-ki-o-ke, g-a-itza-te-n, ukan, dautza, elkarrenganako, zaintzuriak, almandrongilak... Ez duzue ukatuko euskarak iniziatuentzako zeinu kabalistikoez betetako kodearen antza har dezakeela askorentzat.
• "Nire inguruan ez dago euskaldunik". Askoren begietara euskalduna eta bere hizkuntza ez dira halako leienda urbano baten antzerakoak? Ba omen dira, baina ez dira nigana arrimatzen, ez zaizkit agertzen... ez dira izango orduan. Jakina, halako hizkuntza zailarekin, ezinezkoak dira.
• "Eske euskaldun zaharrei ez zaie ezer ulertzen, oso "itxiak" dira". Ene! Euskaldun zahar peto apartatua, baserrian gordeta. Beste hizkuntza bat da hori, bi hizkuntza orduan, bata bestea baino zailagoa, eta hikan egiten badute, misteriorik misterioena. Zaila da bai, solasaldi bateko partaideekin jardun gabe ulertzea, edo zer esaten den ulertzea zelan esaten den begira bagaude. Areago ezer ulertuko ez dugula asumitu ondoren.
• "Zer polita den euskara!" Bai, polita, Laboa handiaren kantu hartan bezala, gure barruan pizten diren bazter miresgarriak askotan, lanbroak irudimenean sortutakoak. Baina lanbroak izkutatu egiten du bidea, eta gogortu, eta atertzen duenean bazterrak ez dira hain ederrak izaten.

Zaila da euskara? Ez dakit, diplomatiko britainiarrei egin diezaiekegu kasu, edo bederatzi urteko neskato japoniarrari. Zuek erabaki.

PS: edo hauei ere egin dakieke kasu, aspaldian esan ziguten.

PS2: jakina, ez ditugu ahaztu zailtasuna zailenetan zailena egiteko ahalegin paregabe hauek.

Euskaldun berriei hitza

Euskadi Irratian denboraldi berrirako programazioa atontzen dabiltza, eta EITBren asmoen artean guri arreta emateko moduko bat:

Euskadi Irratiak, bere aldetik, hurbileko albistegia egingo du. Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako berri gertukoenak bilduko ditu. Horrez gainera, arratsaldero 20:00etan albistegi nagusi bat egingo du. Etxeko txikienek ere euren irratsaioa izango dute igandero, eta Euskaldunberrientzat tarte bat prestatzen ari dira.

Halaxe berretsi digu gaur Rosa Diez Urrestarazu zuzendariak Berrian:

Ikasturte berrian, saiatuko gara irratia euskaldun berriei hurbiltzen. Ea euskara munduan sartzen ari direnak erakar ditzakegun.

Sozialisten programan aipamen lauso bat egon zen, hain zuzen ere. Akaso hau haren ondorioa da:

También habrá de clarificarse el papel que debe jugar la enseñanza del euskera promovida por el Gobierno Vasco a través de EITB e Internet

Programa politikoaren ondorioa bada, gehiago edo bestelakoa ere esperoko genuke euskararen irakaskuntzari begira. Ikaskuntzari zuzendutako saioak edo programazioak beharbada, baina tira, ez da asmo txarra edozelan ere, eta, oro har, euskaldun berriak edo euskara ikasleak euskarazko hedabide guztietara hurreratzeko politikak eta estrategiak (kanpainak baino hobeto, ezta?) garatuz gero hobeto.

Dena dela, hedabideen kontsumoa ("hedabideen erabilera" gustatuko litzaidake gehiago) eta euskaldun berrien asunto hau direla eta, burura etorri zaizkit ideia eta kezka batzuk:

Euskaldun berria terminoarekin datorkit lehenengo zalantza. Termino zabala, oso.

• Euskara ikasi eta euskaltzale sutsu bilakatu, edo euskaltzale sutsua izanda euskara ikasi duena dugu alde batetik. Eta esango nuke multzo hau euskarazko hedabideen bezero fidela eta debotoa dela dagoeneko, fidelena ere ausartuko nintzateke esatera. Ikus-entzunezkoak, paperezkoak nahiz internetekoak.
• Bestelakoak ere badira euskaldun berriak dena den. Euskara interes zehatz bategatik (laborala adibidez) ikasi dutenak, eskolan euskaldundutako gazteen belaunaldi berri horietako asko, eta -kontzeptuaren mugak non dauden ondo igarri ezinik- ikas-prozesuaren tarteko mugarriren batean dabiltzanak edo han kateatuta geratu diren heldu asko.

Bistan da azken multzo hau izango dela euskara arlo honetan erabiltzera (ETB1, Hamaika edo GoienaTB ikustea ere euskara erabiltzea da, ezta?) ekartzea zailen suertatuko dena. Zergatik?

Hizkuntza zailtasuna da, eta maila guztietan seguruenik. Hasiera edo Tarteko mailako ikaslearentzat zailtasuna zein den ez dut uste azaldu beharra dagoenik, baina EGAdunarentzat edo maila altua erdietsi duenarentzat ere ohikoa ez duen hizkuntza batean hedabideak jasotzea ez da samurra izaten, euskaldun zahar-peto-betiko askori ez zaie natural-natural egiten filmak euskaraz ikustea adibidez, ezta? Komunikazioaren artearen menperatu beharreko guztiei oztopo hori gehitu behar diete programatzaileek eta profesionalek. Psikologikoa edo soziala izan liteke, linguistikoa baino gehiago askotan, baina hizkuntza-kontua ere bada akabuan.

Euskaldun berriak (esparrua zabaltasun oso-osoan hartua) interes desberdinak izan ditzake hedabide batera hurreratzeko orduan. Bistan da hori, denok ez ditugu albiste, saio edo emanaldi berdinak intereseko eta gogoko. Baina ikas-prozesuan murgilduta dagoenaren kasuan bada interes komun bat: hizkuntza, hizkuntza ikastea eta hizkuntza bera. Ikasten lagunduko dionak piztuko dio interesa duda barik, eta horri gehitzen bazaizkio eduki interesgarriak eta eduki interesgarri horiek interesgarri egiteko trebezia koktel ona aurkituko dugu seguraski.

Hala ere, aspaldian dabil eztabaida erdi-ezkutu bat honen inguruan, ez dakit inoiz inon argi plazaratu den (literaturan bai, uste dut), baina dilema baten muturretan kokatu daiteke: hedabideetako hizkuntza ikasle eta ailegatu berriei begira "egokitu" behar da, ala hizkuntza erabat normalizatua balitz bezala jokatu, hartzaile guztiak jatorrizko hiztun alfabetatu-normalizatuak bailiren alegia?

Alde bien aldeko argudioak topatzen ditut nik neuk egia esanda, baina neurri handi batean aintzat hartu behar da euskaraz egiten dugunon koadrila etengabe dabilela elementu berriak jasotzeko moduan, inguruan ditugu arrimatu guran, eta gurea hizkuntza ikasten ari den herria oraindik ere. Martin Rezolak dioen modura denok ez gara "pixkabatesmucho" koadrilakoak eta erdiko gunea da bihotza duda barik, baina inguruko horiek ere ez dira gutxi, ez horixe, eta merezi dute hitza eurei ere zuzentzea, ezta?

PD: Kontsumoa, hitza zuzentzea, jasotzea... Ez dakit, baina sentsazioa hartu dut hedabideen inguruan komunikazioa norabide bakarrean jarri dudala, bipuntozerismoaren hastapenetatik zabaltzen dabilen kontu bat ahaztuta: komunikazioa norabide bikoa edo norabide ugarikoa da, gero eta gehiago. Beharbada euskaldun berriak / ikasleak erakartzeko giltzarritxo bat daukagu hor: hitza zuzendu ez ezik, eman ere egin beharko zaie.

Neuk bai honekin flipatu!!

Badakit batzuekin ez dagoela flipatzerik, baina egia esan behar dizuet guztiz harrituta, asaldatuta utzi nau gaurko El Correo-n argitaratutako artikulu honek: La ingenuidad va por barrios.

Gutxitan ikusi dut euskara mesprezatu, baztertu eta gutxiesten duen artikulurik. Non, eta El Correo ahalguztidunean; noiz, eta HPStik akordioak, kontsentsuak eta hitz onak esaten eta idazten hasi diren garai honetan.

Haserrealdi batekin konpon litekeela uste izango du bat baino gehiagok, baina ez dut uste hor bukatu beharko litzatekeenik. Nork, non, nola... ez daukat argi. Argi dagoena da, nire ustez, euskararen aldeko lobby potente bat eratzen jarraitu behar dugula.

Lá Nua egunkariarentzat sustengua

Mezua dabil e-postaz batetik bestera. Ez dakit zergatik e-postaz zabaltzen diren elkartasun mezu horiekin zalantzatxoren bat sortzen zait gehienetan. Ez dirudi honen kasua denik, eta beharbada atzokoarekin bihotza beratuta daukagula hona ekarriko dut. Irlandan Euskaldunon Egunkariaren antzera sortutako Lá Nua egunkariak sustengua behar du, hona hemen mezua:

Irlandako gaelikoa ez da oso hizkuntza osasuntsua, ez hizkuntza handiekin konparatuz, ezta euskara bezalako txiki batzuekin konparatuta ere. Urteetan hiztunak galduz joan da ia desagertzeraino. Aurrean izan duen arerioa ere ez da edozein: ingelesa.

Hala ere, Euskal Herriko eredu hartu eta Berria egunkaria bezalako proiektu bat sortu zuten duela urte batzuk hizkuntzaren inguruko zenbait eragilek. Jendeak bere poltxikotik dirua jarri eta egunkari bat sortzea erabaki zuten: Lá Nua izenekoa. Hala ere, egunkari honek ezinbestekoa du dirulaguntza publikoa, bai Ipar Irlanda eta baita Irlandako Errepublikak emandakoa. Gauzak horrela, aurten, Ipar Irlandako administrazioak dirulaguntza murriztea erabaki du eta egunkari hau bi astetan ia itxi egin beharko dute. Martxoko lehen astean azken aleak aterako dituzten beldur dira egunkariko langileak. Hizkuntza txikia izanik, kalean duen presentzia apurra guztiz galduko litzateke, horrek dituen eragin guztiekin.

Egunkariari dirulaguntzak ez kentzeko eskatuz, Interneten sinadurak biltzen hasi dira irlandarrak. Guk ere badakigulako zein zaila den hizkuntza txiki bat bizirik mantentzea, eta hau egiteko, zein garrantzitsua den hedabideak izatea, gure babesa eman behar geniekeela uste dut.

Babesa eman nahi duenak beheko helbidean bere sinadura jarri eta email hau pasako balu, elkartasuna erakusteko modu polita litzateke.

http://www.petitiononline.com/ln0502/petition.html

Ama Hizkuntzaren Eguneko akzio ona eginda.

Eguneraketa:

Ikasbilen irakurri dugunez, Irlandako La Nua honek ez ezik, Galeseko Y Byd-ek ere sustenguaren beharra dauka.

Komunikabide txikiak

Sarritan, euskararen normalizazioa bilatzen dugunon aurrean komunikabideen papera azpimarratzen dugu. Dauzkagunak gutxi dira eta gainera beste guztiek askoz ere baliabide gehiago dituzte. Mundu globalizatuan txikiek dauzkagun baldintzek ez dute esperantzarako tarte handirik uzten.

Asier Txakartegik, Bizkaia Irratiko kazetariak, artikulu ederra utzi du Berrian. Bi gauza iruditzen zaizkit aipagarriak, hurbilekoen jarrera eta martxan dauden plangintzen indar eta gaitasunik eza. Ea zer deritzozuen.

Urkullu, Mayo... egin gaitzazue handi (Asier Txakartegi)

Artzainak eta pastoreak

Zarata zabaldu da Wall Street Journaleko Keith Johnsonek idatzi duen Basque Inquisition: How Do You Say Shepherd in Euskera? artikuluarekin.

Atzo jakin nuen artikulua argitaratu zela, Tiraka blogetik hain zuzen ere. Artikulu hori agertuko zela aurretik ere banekien baina. Keith Johnson hori gurean ibili zen duela aste batzuk batekin eta besteekin berbaz, neurekin ere bai. Eta dirudienez beste hainbat jenderekin ere egin ditu elkarrizketak. Ez dakit denok sartzen ote garen "local idiots" kategorian, baina askori memelo aurpegia geratu bai.

Harrituta geratu da hemengo jendea han esandakoak irakurrita. Johnson hemen ibili zen egunetan interesatuta eta jator-jator ibili ei zen, eta badakizue, erraztasun handia daukagu urruneko norbait horrela datorrenean emozionatu eta ia etxekotzat hartzeko. Gure berri "behar den modura" emango duelakoan-edo.

Aizu! aldizkarirako ere egin zioten elkarrizketatxoa, eta han adierazi zuena irakurrita ez zen etorri dena inondik ere espero izango. Egia esanda, WSJko artikuluan irakaskuntza eta metodologiaz gutxi irakurri daiteke.

Nirekin jardun zuenean esan zidan interesa zeukala hizkuntza ikastea zelan bideratzen dugun, euskara bezalako hizkuntza zaila. Eta lehenengo galdera halako zerbait izan zen: Nola ikas daiteke euskara bezalako hizkuntza zaila?

Gaztelaniaz polito egiten du Johnsonek, eroso, zuzen eta beriketan jarduteko arazo barik. Hizkuntz-irakaslea izan ei da: gaztelania eta ingelesa, biak irakasten egin du lan. Azentua igartzen zaio hala ere, ama-hizkuntza ingelesa dauka duda barik. Galiziarren estiloko galde-erantzuna bota nion: "Eta zuretzat gaztelania hizkuntza erraza izan da?"

Pentsatzen geratu zen, gaztelaniaren zailtasunaz inoiz lehenago pentsatu ez balu bezala. Azkenean, bizi den lekuan (Madrilen) gaztelania leku guztietan dagoela eta ez zaiola bereziki zaila egin bota zuen lehengoan. Dena dela, gaztelania berez ingelesa bezalako hizkuntza germaniar batetik datorrenarentzat ez dela hain hizkuntza samurra konturatu zen: generoa, aditzaren konplexutasuna eta irregulartasuna....

Euskara alde horretatik "errazagoa" izan daitekeela erantzun nion, baina, bai, ez dugu hain erraz "aurkituko". Hori bai, bidea norabide bietan egiten duen jendea dagoela hemen: gaztelania, berak bezala, Hegoaldean denok ikasi behar izan dugu, lehenengo edo bigarren.

Hizkuntzei buruzko hitz aspertu lerdo batera pasatu ginen gero, hizkuntza hau eta bestea eta halakoa eta honakoa... Atsegin, eztabaida barik, ohiko berriketa lasaietan legez. Egia esanda libretatxoan gauzatxo pare bat baino ez zuen idatzi.

Pertsona batekin berba eginda, badakizue, ateratzen duzun informazioa ez da esaten duenetik datorrena soilik, pertsonari buruzko ideia bat ere egiten duzu: nor den, zer pentsatzen duen, nolakoa den...

WSJko hori idatzi duena ez zitzaidan begitandu hain zuzen ere, baina, era berean, badakizue, hizkuntza edo eremu geografiko desberdinetan konbentzio soziokultural eta portaera arau desberdinak ere badaude, eta norberak (pertsonei buruz) interpretazioak egiteko dauzkan bideak desitxuratu egin daitezke.

Hortik harrapatu ote gaitu Duero bazterreko txikitoak? Hori bai pastorea!